Project in beeld
Epoxytechniek voorkomt instorten pand uit 1600
Ook de zwaarste en dikste houten balken zullen niet ‘eeuwig’ hun functie blijven vervullen. Dat bleek onlangs in een oud pand uit 1600 aan de Nieuwendijk in Amsterdam, dat dankzij de rottende houten constructie nagenoeg op instorten stond. Het bedrijf Van Lierop zag in het herstel van de doorgerotte balkkoppen een enorme uitdaging. Met hun beproefde houtrestauratietechniek met epoxy blijft de oude constructie behouden én veilig.
Het pand aan de Nieuwendijk in Amsterdam is een van de oudste panden van Amsterdam. De eigenaar die in het pand geboren en getogen was, wilde de pizzeria op de begane grond behouden en aan de twee appartementen op de verdiepingen een derde appartement toevoegen. Dit zou mogelijk zijn omdat destijds een deel van de zolderverdieping was opgeofferd voor een groot dakterras. In de nieuwe situatie zou er weer een volledig puntdak over de gehele bovenverdieping komen.
Beeld aan de onderzijde van de balk met herstelde balkkop, na het inboeten van de kop en het aanbrengen van nieuwe vloerdelen.
Omdat het een pand uit rond 1600 betrof, werd BMA (Bureau Monumenten en Archeologie) bij de herbestemming betrokken. ‘Heilige balken’, constateerde BMA met open mond. Prachtige unieke originele middeleeuwse houtskeletbouw uit 1600, muurstijlen, sleutelstukken en korbelen. Hier moest zoveel mogelijk van bewaard blijven. Tijdens de restauratieperiode bleef de pizzeria gewoon open; bijzonder omdat de balkkoppen van de eerste verdieping zijn hersteld, waarbij het plafond van de pizzeria intact bleef.
Onderzoek
In het historische pand zijn verschillende maten balken gebruikt, die volgens BMA afkomstig waren uit schepen van de Oost-Indiëvaarders. De gedachte destijds was: hoe zwaarder hoe steviger. De dikste balken meten bijvoorbeeld 34 x 44 centimeter.
Het maken van de bekisting in de oorspronkelijke vorm van de balk.
Helaas bleek dat ook die zware balken niet bestand waren tegen schimmels en zwam. Diverse balkkoppen waren totaal doorgerot en dankzij de vloerdelen bleven de muurbalken nog ‘hangen’. Bijkomend probleem was dat het pand zo’n 20 tot 30 centimeter vrij staat van de buurpanden en daar dus ook geen steun aan heeft.
In de oude houtconstructie werd ernstige aantasting aangetroffen door bruinrot veroorzakende schimmels en zwam, in diverse balkdelen, sleutelstukken, korbelen, muurstijlen, vloer- en platdakgedeelten, spantbenen en blokkelen.
Maximaal behoud hout
Uitgangspunt en eis van monumentenzorg is altijd dat zoveel mogelijk van de originele constructie behouden blijft. Van Lierop biedt al jaren een beproefd alternatief voor vervanging door hout te restaureren met epoxytechnieken. Het bedrijf werkt veelvuldig samen met Monumentenzorg. ‘Het traject van inspectie naar goedkeuring van de offerte door monumentenzorg verliep dan ook heel voorspoedig’, vertelt technisch adviseur Robbert Haasnoot van Van Lierop. ‘Het streven was zoveel mogelijk behoud van gezond monumentaal hout, muurstijlen, sleutelstukken en korbelen, en daarbij de constructie weer stabiel te maken.’ Van Lierop werkt uitsluitend conform de uitvoeringsrichtlijn houtaantasting van de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg – ERM.
Na het ontkisten zien de herstelde balkkoppen er zo uit.
In dit pand werd allereerst het aangetaste hout verwijderd en vervolgens werden er gaten geboord voor de wapening. Na het inbrengen van de wapeningsstaven werd een bekisting aangebracht in de oorspronkelijke vorm van de balken. In de bekisting werd ITOX® – Giethars 100 gegoten, ofwel een tweecomponenten oplosmiddelvrije epoxyhars die een sterke verbinding aangaat met het gezonde hout. De ingegoten wapeningsstaven die zijn verankerd in het gezonde hout zorgen voor een extra sterke verbinding tussen het bestaande en nieuwe deel. Zodoende kunnen de optredende krachten goed worden overgedragen.
Na de uitvoering van het herstel van de balkkoppen moesten ook de overige onderdelen van de houtconstructie opnieuw worden aangebracht, zoals de muurankers en vloerdelen. Bovendien dienden de balkkoppen opnieuw ingeboet en aangewerkt te worden én stonden er nog algemene schilderwerkzaamheden op de planning. Aannemer Martin de Koning uit Amsterdam had er een flinke klus aan.
Jan Bezemer, houtrestaurateur bij Van Lierop: ‘Voor ons is een dergelijk werk gesneden koek. Maar het blijft elke keer weer een eer om onze bijdrage te leveren aan het voortbestaan van zo’n prachtig monument.’
