Oorspronkelijke karakter Van der Pekbuurt terug

Artikel delen

De grauwe dakpannen zijn vervangen door frisrode en de nieuwe houten kozijnen kregen weer de indeling van vroeger. Dat zijn nog maar enkele van de werkzaamheden die aan de buitenzijde van de woningen in de Van der Pekbuurt in Amsterdam zichtbaar zijn. Binnen bleef er niets op zijn plek; zelfs de dragende tussenmuur verdween. Kortom: de woningen kregen de uitstraling van vroeger terug met het comfort van nu.
 
Tekst en beeld: Carla Debets Bouwtekst
 
De 170 woningen in de Amsterdamse Van der Pekbuurt hebben de status van beschermd stads- en dorpsgezicht. Ze zijn tussen 1918 en 1926 gebouwd voor de arbeidersklasse, vooral voor arbeiders in de scheepsbouwindustrie op de noordelijke oevers van het IJ. Architect Jan Ernst Van der Pek ontwierp de woningen. Niet in de stijl van de Amsterdamse School, maar als een van de eerste tuindorpen in Amsterdam-Noord. De arbeiderswoningen zijn ook niet te vergelijken met de arbeiderswoningen aan de andere kant van het IJ omdat het daar meestal om etagewoningen ging, terwijl het hier vooral laagbouw van arbeiderswoningen betrof.
Opvallende details aan de woningen zijn onder meer de banden met gele stenen in de gevels (speklagen), de gemetselde voorportalen met gekoppelde entrees en de fraaie boogramen op diverse plaatsen.
Na een inventarisatie door woningcorporatie Ymere werd uiteindelijke besloten de woningen grondig te renoveren. Mede doordat de bewoners zich hiervoor sterk maakten, werd niet gekozen voor sloop en vervangende nieuwbouw, in dezelfde stijl. De woningen kenden echter nogal wat problemen. Zo bleek de houten fundering twijfelachtig en hadden de bewoners veel last van geluidsoverlast, vocht en tocht. De woningen waren eerder aangepakt, maar onder meer de kunststof kozijnen en polyester dakkapellen deden afbreuk aan de oorspronkelijke architectuur. Bovendien waren de woningen zeer hokkerig, vooral door de dragende tussenmuren.
Voor het plan van aanpak hebben diverse partijen ruim een jaar overlegd: stadsdeel Noord, Bureau Monument & Archeologie, Huurdersvereniging Van der Pekbuurt en Ymere. In september 2015 is gestart met de renovatie en – als alles meezit – wordt de laatste fase eind 2016 opgeleverd. Dit afgezien van de diverse fasen voor de plannen die marktpartijen hebben voor verkochte woningen.
 
Compleet nieuwe indelingen
Als alle plannen zijn gerealiseerd, is 60 procent van de 170 oorspronkelijke sociale huurwoningen nog steeds sociale huurwoningen; de overige woningen worden – in samenwerking met marktpartijen – als huur- of koopwoningen gerealiseerd.
Vóór de aanpak van de renovatie is eerst een proefblok gemaakt om de problemen en mogelijke oplossingen te inventariseren. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat alle woningen binnen de gevels compleet zijn gesloopt, inclusief de bestaande tussenwanden. De begane grondvloer werd eveneens verwijderd, maar de (houten) verdiepingsvloeren bleven gehandhaafd.
Voor de ‘wederopbouw’ werden nieuwe palen geheid en nieuwe begane grondvloeren gestort. Deze nieuwe vloer draagt nu ook de gevels. De verwachting is dat daarmee ook het vochtprobleem is opgelost. Ter vervanging van de dragende tussenmuur is een staalconstructie geplaatst die ook de stalen balken in de verdiepingsvloeren draagt, en de stalen dakspanten. Vervolgens zijn de woningen opnieuw ingedeeld volgens de huidige eisen en eventueel volgens de wensen van de terugkerende bewoners. Hierbij zijn onder andere een nieuwe keuken, badkamer en toilet geplaatst. Alle vloeren en wanden kregen een betere warmte- en geluidsisolatie, waarbij op de begane grond vloerverwarming is aangebracht en radiatoren zijn geplaatst op de slaapverdieping.
 
In oude glorie
Hoewel er voor de bewoners vooral in de woningen veel aangepakt is, zijn ook de gevels en daken zichtbaar verbeterd. Vanwege het beschermd stads- en dorpsgezicht konden de woningen alleen aan de binnenzijde van gevelisolatie worden voorzien. In de gevels zijn de eerder geplaatste kunststof kozijnen weer vervangen door fraaie houten kozijnen, met dubbel glas en detaillering volgens de oorspronkelijke kozijnen. Ook de roedeverdeling kwam terug, evenals de originele okergele, roodbruine en donkergroene kleuren. De houten voordeuren in de kenmerkende entrees zijn vervangen door voordeuren ‘in de geest van’. En het metselwerk kreeg weer zijn oorspronkelijke uitstraling door reiniging, waar nodig vervanging van de voegen en accentuering van de gele banden.
De daken zijn eveneens geïsoleerd en voorzien van nieuwe frisse rode pannen. Ook zijn de oude polyester dakkapellen vervangen door nieuwe prefab dakkapellen. Deze werden in de fabriek (van Ruiter Dakkapellen Projecten B.V.) constructief opgebouwd uit geïsoleerde sandwichpanelen die vervolgens aan de buitenzijde zijn afgewerkt met verticale vellingdelen van red cedar. Voor de dakkapellen gold een specifieke eis om de fronten niet breder te maken dan 150 mm. Om hieraan te voldoen, zijn 68 mm brede zijwangelementen toegepast. Tussen de vellingdelen en de 18 mm luchtspouw is een aluminium dampopen folie toegepast voor de benodigde Rc-waarde. In de fabriek zijn ook de aangeleverde houten kozijnen en de EPDM dakbedekking aangebracht én zijn de dakkapellen in de fabriek okergeel afgeschilderd. Op deze manier konden tot tien dakkapellen per dag worden geplaatst, vóór het leggen van de nieuwe pannen.
De isolatieverbetering van de begane grondvloeren, gevels en daken leverde de woningen het energielabel A op.
 
Samenwerking
Voor dit renovatieproject hebben Ymere en Dura Vermeer Van Ieperen samengewerkt in de vorm van co-makership. Hierbij waren ook alle betrokken partners, de architect, constructeur, sloper, dakdekker als diverse toeleveranciers betrokken. Dit resulteerde in een strakke planning.
Net voor de start van de renovatie besloot de gemeente vijf miljoen euro extra uit te trekken voor de woningen in de Van der Pekbuurt. Dit om de vertraging die de renovatie had opgelopen, te compenseren. In plaats van de geplande 40 woningen konden bovendien nu zo’n 150 woningen aangepakt worden.
 
 
 

Projectgegevens

Opdrachtgever: Ymere, Amsterdam
Ontwerp renovatie: Architectenbureau Hoogeveen, Amstelveen
Uitvoering: DURA Vermeer Van Ieperen BV, IJsselstein
Constructie-adviezen: Adviesbureau Kaskon, Zoetermeer
Advies: Nieman Raadgevende Ingenieurs, Utrecht
Renovatie: september 2015 – eind 2016