Natuursteen in de gevel herstellen of vervangen

Bij het herstellen of vervangen van bestaand natuursteen in de gevel worden de kosten sterk bepaald door de soort schade, het type natuursteen en het formaat daarvan. Als voorbeeld geeft casadata.nl  een aantal richtprijzen weer van het herstellen van veel voorkomende schades of het vervangen van bestaand natuursteen door een gelijksoortig type natuursteen.

Door  www.casadata.nl

Voordat men het bestaande natuursteen gaat herstellen, moet eerst het type natuursteen worden bepaald. Bij scheuren in natuursteen kunnen de breuknaden eventueel met een reparatiemortel worden hersteld, waardoor zoveel mogelijk authentiek materiaal gehandhaafd blijft. Het is niet altijd noodzakelijk om scheuren in natuursteen te dichten. Hierbij spelen de plaats van de scheur en de positionering van het natuurstenen onderdeel in het gebouw een rol. Een pinakel verdient een andere benadering dan een vensterbank die goed opgesloten zit in het omliggende metselwerk.
 
Breuknaden dichten
De breuknaad moet men open zagen om voldoende ruimte te maken voor het aanbrengen van de reparatiemortel. Stof en losse delen in de opengezaagde naden verwijderen. Tijdens het aanbrengen van de reparatiemortel mag het natuursteen niet te vochtig of te droog zijn; zo nodig het natuursteen laten drogen of vochtig maken.
De reparatiemortel moet men telkens overeenkomstig de voorschriften van de fabrikant in kleine hoeveelheden vol en zat aanbrengen en stevig aandrukken. Door steeds kleine hoeveelheden te verwerken kan men de reparatiemortel zo diep mogelijk in het natuursteen naar binnen drukken. Na het uitvoeren van de reparatie moet men het geheel met folie beschermen tegen weersinvloeden en het regelmatig nabevochtigen tegen te snel uitharden.

Oppervlakte van natuurstenen gevelblok herstellen
Oppervlakteschade aan natuursteen kan men met een reparatiemortel herstellen. Ter plaatse van de oppervlakteschade de losse delen verwijderen en alle aanwezige vervuiling op de reparatieplek verwijderen met schoon leidingwater of olievrije perslucht. Als de ondergrond sterk zuigend is, deze bevochtigen om hiermee het zuigvermogen aan te passen. Men kan een kant-en-klare natuursteen restauratiemortel gebruiken. Deze mortel alleen met zuiver leidingwater aanmaken. Voor de verschillende soorten natuursteen zijn er verschillende soorten restauratiemortels op de markt, zodat de structuur en de eigenschappen van de restauratiemortels zoveel mogelijk aansluiten bij het soort natuursteen. Als men de mortel na het uitharden nog moet bewerken, zoals behakken, boetseren of slijpen, dan moet men de mortel circa 5 mm ruimer opbrengen. Wacht voor het schilderen tenminste 28 dagen om de mortel goed te laten drogen.
 
Natuurstenen gevelblok vervangen
Het bestaande gevelblok demonteren en het nieuwe natuurstenen gevelblok inboeten. De nieuwe natuurstenen gevelblokken op het leger stellen om het schilferen van de steen zoveel mogelijk te voorkomen.
Tegenwoordig bewerkt men vaak de nieuw aan te brengen natuurstenen onderdelen machinaal voor. Bij bestaand, oud handmatig werk mogen er uiteindelijk geen sporen meer zichtbaar zijn van de machinale voorbewerking. Als er bij het bestaande, oude werk sporen zichtbaar zijn van oude bewerkingstechnieken, moet men zorgvuldig afwegen of de voorbewerking machinaal mag zijn of toch alleen handmatig.

Natuursteen inboeten
Voordat het bestaande natuursteen wordt ingeboet, moet men eerst het type natuursteen bepalen. Bij zandsteen bijvoorbeeld zijn voor het herstel aanvullende maatregelen nodig.
Bij het instukken van natuursteen of het vervangen van natuurstenen onderdelen moet het nieuwe deel zo goed mogelijk aansluiten bij het oude. Zijn bepaalde natuursteensoorten niet meer leverbaar, dan een vervangende natuursteensoort toepassen die qua hardheid, porositeit, kleur en wijze van verwering zoveel mogelijk aansluit bij het bestaande. Bij kalksteen en bij zandsteen de vervangende natuursteensoort kiezen op basis van het te verwachten verweerd oppervlak, zodat men storende reparaties erna voorkomt. Ook de samenstelling en hardheid van de reparatiemortel afstemmen op het omliggend werk.
Bij het inboeten moet het te vervangen deel uit zichzelf blijven zitten. Daarom moet men nieuwe stukken altijd zwaluwstaartvormig uitvoeren.
 
Nieuw natuursteen aanbrengen
Zorg voor een zo poreus mogelijke voeg zodat het vocht gemakkelijk weg kan. Stootvoegen in lijstwerk en in afzaten en andere onderdelen, waar veel water langs stroomt, moet men bij voorkeur aanbrengen met een mortel waaraan wat tras is toegevoegd. Behalve bij graniet moet men voor het voegen altijd uitgaan van een poreuze kalk- of een kalktrasmortel.
Het voegwerk bij voorkeur hol en iets terugliggend uitvoeren. Geen daggestrepen aanbrengen, omdat deze voor natuurstenen gevels niet historisch zijn.

Aandachtspunten
Voordat men de herstelmethode kiest, moet men eerst de oorzaak en het type schade vaststellen. Immers repareren zonder bijvoorbeeld roestende ankerwerken te behandelen of vervangen heeft geen zin. Voor het aanbrengen van de reparatiemortel moet men ervoor zorgen dat het natuursteen niet te vochtig of te droog is.
Als het enigszins mogelijk is, heeft reparatie van natuursteen in een werkplaats onder geconditioneerde omstandigheden de voorkeur.
 
Onderhoud
Gerepareerde breuknaden meenemen met periodiek uit te voeren inspectie en controleren of de breuknaden weer open trekken.
 
Meer informatie
Zie voor meer informatie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de Brochure Techniek nr. 28 Natuursteen in Nederland, nr. 29 Verwering van natuursteen in het exterieur en nr. 30 Natuursteen, de steenkeuze in de restauratiepraktijk.

Vervangingskosten
Bij het herstellen van scheuren in natuursteen is in de calculatie uitgegaan van 1 meter. Bij het herstellen van de oppervlakteschade wordt onder geringe schade de grootte van een mannenvuist verstaan en onder forse schade 3 tot 4 keer de omvang van geringe schade.
Bij het vervangen van de gevelblokken is ervan uitgegaan dat de gevelblokken machinaal worden voorbereid en zodanig handmatig worden afgewerkt, dat er geen sporen van het machinale werk zichtbaar zijn. Als de voorbewerking ook handmatig moet plaatsvinden, liggen de prijzen aanzienlijk hoger. Tevens komen de werkzaamheden met enige regelmaat in een project voor. Gaat het om zeer kleine hoeveelheden, dan zal de prijs per eenheid hoger liggen.
Alle kosten zijn exclusief steigerwerk, materieelgebruik, transportkosten, afkomende materialen afvoeren en stortkosten, het omliggende beschermen of afdekken en de bestaande situatie documenteren. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico.
Alle complete calculaties van de herstelkosten en vervangingskosten van natuursteenwerk kan men op www.casadata.nl na het inloggen zien. Deze calculaties kan men dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen.
Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 – 7100). Op www.casadata.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode.
Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17%, die bestaat uit 8% voor algemene bedrijfskosten, 5% voor winst en 3% voor risico.