Verbouwd kantoor op Zuidas valt op door ‘bladeren’ dak

Renoveren op de Amsterdam Zuidas, want meestal verrijzen hier hagelnieuwe kantoorgebouwen. Maar dat is nu precies niet wat de nieuwe eigenaar De Goede Doelen Loterijen van het leegstaande, voormalige Winterthur-pand op de hoek van de Beethovenstraat en de Prinses Irenestraat wilde. Beter vernieuwbouwen dan geheel slopen en nieuw bouwen. De toegevoegde kenmerken aan het gerenoveerde pand zorgt er voor dat het een geheel eigen uitstraling heeft, en dankzij een hele trits aan maatregelen is dit het naar eigen zeggen meest duurzaam gerenoveerde pand van Nederland geworden.

Auteur: Harmen Weijer
Foto’s: Jasper Juinen
 
De medewerkers van de Goede Loterijen (Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij, VriendenLoterij) staan te trappelen van ongeduld om in de nieuwste blikvanger op de Zuidas te kunnen gaan werken. Dat is niet echt verwonderlijk want qua uiterlijk valt het in de door glas en staal gedomineerde Zuidas bijzonder op.
Dat komt voornamelijk door het opmerkelijke dak, opgebouwd uit 6.800 bladeren van aluminium, dat gedragen wordt door drie grote en drie kleine boomvormige kolommen. Daardoor ontstaat een grote overkapping bij de entree, die wordt doorgetrokken naar het atrium. Dat atrium zorgt niet alleen voor mooi daglicht in de kern van het gebouw, maar heeft ook een belangrijke rol in het klimaatconcept bij de minimalisering van de energievraag voor verwarming, koeling en verlichting.
Door toepassing van licht-zonwerend-glas in combinatie met speciale naar buiten reflecterende zonwering wordt de koelvraag door de zon geminimaliseerd.
 
Het gebouw – gebouwd door JP Van Eesteren naar een ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Benthem Crouwel – heeft het certificaat BREEAM Outstanding gekregen. Om te voldoen aan dit duurzaamheidscertificaat, moest niet alleen worden gekeken naar de duurzaamheidsaspecten in het ontwerp, maar ook naar zaken als de toepassing van gerecyclede materialen en duurzame keuzes in het bouwproces. Zo is tijdens het gehele proces de CO2-uitstoot gemeten van alle onderdelen, inclusief de logistieke keten. Ook was er veel aandacht voor het voorkomen van overlast voor de buurt. Daarnaast is ook de BREEAM Excellent certificering voor het eerder ingezette gedeeltelijk slooptraject behaald.
De oplevering was begin oktober en begin november is de verhuizing gepland.
 

Het dak en de daktuin

Het pand heeft een symbolisch bladerdak, dat is opgebouwd uit 6.800 stalen ‘bladeren’. Drie grote en drie kleine boomvormige kolommen dragen het dak dat met 2.500 m2 zonnepanelen voldoende elektrische energie opwekt voor 80 huishoudens per jaar. Op het dak komt een grote daktuin, waar subtropische planten kunnen groeien en het regenwater wordt opgevangen. Dat wat niet nodig is voor het bewateren van de planten gaat naar een groot opslagbassin dat onder het binnenplein ligt. Dit water is voor de toiletspoelingen en de sprinklerinstallatie. Op deze wijze bestaat 37% van het waterverbruik van het gebouw uit regenwater. Met een ecoloog wordt gekeken hoe de biodiversiteit rond het pand verder kan worden vergroten voor vogels, vlinders en bijen.
 

Warmte en kou uit het plafond

Het nieuwe pand maakt gebruik van verschillende manieren om het duurzaam te verwarmen én te koelen. Een van die technieken is het klimaatplafond. Dat zijn metaalachtige plafonds waar water doorheen stroomt. In de winter is het plafond iets warmer dan de ruimtetemperatuur. Hierdoor staat het plafond warmte af aan de ruimte. In de zomer is het iets kouder dan de ruimtetemperatuur, waardoor het plafond kou afgeeft. Airco’s en ventilators zijn hiermee verleden tijd.
 

Warmte-/koude-opslag

Watervoerende lagen onder het nieuwe pand lenen zich uitstekend om warmte en koude in op te slaan. In de zomer gebruiken we het koele grondwater, zodat het aangenaam vertoeven blijft in het pand. Het opgewarmde water slaan we op  in de bodem totdat we het in de winter gebruiken om het pand weer op te warmen. Dit gebeurt in combinatie met bovengenoemde klimaatplafonds. Het koelen met grondwater kan direct. Voor verwarming is een zogenaamde warmtepomp op de bron aangesloten. In de praktijk zijn met deze techniek besparingen van 95% op koeling en 40-50% op verwarming mogelijk!
 

Hybride ventilatiesysteem CO2 gestuurd

Het gebouw en de installaties zijn voorzien van een hybride ventilatiesysteem. Dit wil zeggen dat het gebouw mechanisch wordt geventileerd als dit beter is en natuurlijk geventileerd als dit kan. Als de buitentemperatuur hoger is dan circa 15°C en het niet regent, kan eenvoudig geventileerd worden door het raam open te zetten. Hoog in de gevel worden de ramen ’s nachts automatisch geopend, waardoor buitenlucht op natuurlijke wijze wordt toegevoerd zonder dat men daar last van heeft.
Tegelijkertijd worden ramen in het atriumdak open gestuurd zodat een luchtdoorstroming plaatsvindt. Bij temperaturen lager dan 15 °C is de buitenlucht te koud en zal men natuurlijke ventilatie als tocht gaan ervaren. Dan wordt er mechanisch geventileerd. Ook bij hogere temperaturen dan circa 21°C zal niet natuurlijk geventileerd worden omdat dan het gebouw gekoeld moet worden en de luchtbehandeling ingeschakeld is.
Tijdens mechanische ventilatie wordt de hoeveelheid luchttoevoer geregeld op basis van de kwaliteit (CO2) van de lucht. Hierdoor wordt nooit meer geventileerd dan noodzakelijk.
 

Een wormenhotel in de daktuin

Elke dag belanden enorme hoeveelheden schillen, klokhuizen en koffiedik in de vuilnisbak, terwijl dit juist het favoriete kostje is van de worm. Een wormenhotel biedt uitkomst. In een wormenhotel leven gemiddeld zo'n 100 wormen die compost maken van gft-afval. Ze eten het afval op en poepen het vervolgens weer uit, waardoor compost ontstaat. Deze natuurlijke compost vol mineralen kan weer worden gebruikt om de voor- en daktuin van het nieuwe pand te bemesten en vruchtbaar te houden. Deze belangrijke voedingsstoffen uit organisch afval gaan zo niet meer verloren en daarmee ondersteunt het wormenhotel het duurzame karakter van het pand.
 
 

PowerWindows

Aan de zuidgevel van het kantoorgebouw zijn PowerWindows geïnstalleerd. Net als gewone ramen zijn ze volledig transparant, maar deze ramen wekken stroom op. De Delfste start-up PHYSEE won in 2016 met deze innovatie de hoofdprijs van €500.000 in de Postcode Lottery Green Challenge.Waar commercieel glas ongeveer 30% van het licht reflecteert, vangt de PowerWindow dat en zet dat om naar onzichtbaar licht. Vervolgens wordt door het glas naar de zijkanten van het raam getransporteerd, waar zonnecelstrips in het kozijn het omzetten in elektriciteit. Volgens het bedrijf kunnen PowerWindows – tezamen met een warmte-koude opslag – bij renovatie van commerciële gebouwen tot 50% van de totale energievraag (elektriciteit en warmte) van het gebouw voorzien. De PowerWindow kent hierdoor een terugverdientijd van 3-5 jaar.