Energietransitie: einde baksteen tijdperk?

Artikel delen

Het grote doel van de Europese Green Deal die op 11 december 2019 werd gepresenteerd, is de Europese Unie (EU) in 2050 klimaatneutraal en circulair maken. Heeft de baksteen nog een toekomst in een CO2-neutrale economie? “Ik krijg de vraag wel eens voorgeschoteld. Iedereen weet dat bakstenen in een oven worden gebakken en dat je daarvoor energie nodig hebt. Zal dat altijd zo blijven? Ik kan iedereen geruststellen. Baksteen heeft toekomst en is springlevend als bouwmateriaal”, zegt Jean-Pierre Wuytack, CEO Vandersanden.

Jean-Pierre Wuytack, CEO Vandersanden: “De belangrijkste hedendaagse evolutie is die van de gevelsteen die op dieet gaat: dit heet ‘dematerialiseren’. In de meest extreme vorm betekent dit: je gaat van gevelstenen naar baksteenstrips.”

“Ook in deze vreemde tijden blijven we vooruitkijken en werken aan onze verre en minder verre toekomstplannen. Ik ben er van overtuigd dat de volgende generatie ook nog bakstenen produceert”, zegt Jean-Pierre Wuytack. “De gevelsteen, en onze industrie, zal wel diepgaand van gedaante veranderen. Energie-efficiëntie is daarin een belangrijke drijfveer, voor kopers, projectontwikkelaars en leveranciers. Wij zijn die transformatie al volop aan het plannen en uitvoeren, omdat het onze ambitie is om op vlak van duurzaamheid voorop te lopen.”
Wuytack ziet de transitie in twee stappen verlopen. In een eerste fase – tegen 2030 – wil Vandersanden de energie-uitstoot van haar gevel- en straatbaksteenproductie en het product zelf drastisch verlagen. “Daarna leggen we de horizon op 2050. Tegen die tijd gaan we voor een 100 procent groen, energieneutraal bakproces.”

2030: vermageringskuur voor gevelsteen

Baksteen is in feite een heel duurzaam bouwmateriaal. Baksteen bestaat uit natuurlijke, vaak recycleerbare grondstoffen als klei en zand. Tijdens de productie van baksteen ontstaat er bijna geen afval. Bij de productie wordt er wel CO2 uitgestoten: tijdens het bakken, maar nog meer bij het drogen. In cijfers: Vandersanden stoot in zijn Belgische gevelsteenfabrieken (Bilzen en Lanklaar) zo’n 60.000 ton CO2 uit en in de Nederlandse gevelsteenfabrieken in Beek en Hedikhuizen ongeveer 25.000 ton. Dat is maar een heel klein percentage van de totale CO2-uitstoot van de industrie op jaarbasis (in België 18 miljoen ton en in Nederland 56,3 miljoen ton per jaar in 2019).
“Maar daarom hoeven we het niet te minimaliseren: als het op duurzaamheid aankomt, moet iedereen zijn figuurlijk steentje bijdragen. Hoe doen we dat? De belangrijkste evolutie vandaag is die van de gevelsteen die op dieet gaat: dit heet ‘dematerialiseren’. In de meest extreme vorm betekent dit: je gaat van gevelstenen naar baksteenstrips”, aldus Wuytack. “Een standaardgevelsteen heeft een breedte van 100 mm. De tijd dat onze gevels met deze 100 mm brede stenen bedekt werden, ligt achter ons. Vandaag evolueren we eerder naar stenen van 65 tot 80 mm breed. Je bespaart daardoor op materiaal, maar je hebt ook beduidend minder energie nodig in het productieproces”
Sommige varianten zijn niet zozeer dunner, maar hebben wel minder materiaal door uitsparingen in de steen. “Je botst bij uitsparingen wel altijd op een grens van zo’n 30 procent besparing. De vermageringskuur stopt daar echter niet. Vandersanden probeert nu al de beweging in te zetten naar baksteenstrips van 15 millimeter. Je kan die strips krijgen door volle bakstenen te verzagen tot strips, maar wij zijn als eerste steenfabrikant overgeschakeld naar de productie van ECO-baksteenstrips, die gevormd worden in mallen van 15 mm.”
Bij steenstrips van 15 mm die in de mal gevormd worden, daalt het grondstoffengebruik met 80% in vergelijking met de traditionele gevelsteen. Het energieverbruik daalt momenteel met 50%, aangezien de strips in cassettes worden gelegd om te bakken in een tunneloven. Vandersanden wil deze strips binnenkort bakken in een ‘rolleroven’ zodat het energieverbruik dan eveneens met 80% daalt.
“Door minder materiaal te gebruiken, besparen we niet alleen energie en grondstoffen, maar ook de uitstoot van het transport wordt drastisch gereduceerd. En door het gebruik van dunnere stenen en/of baksteenstrips heb je meer ruimte voor isolatie in je muren”, merkt Wuytack op. “CO2-arme gevelstenen liggen eigenlijk binnen handbereik dankzij de evolutie naar ECO-baksteenstrips die in een roller-oven worden gebakken. Dan is het niet meer zo moeilijk om de volgende stap te zetten om tot een CO2-neutrale tot zelfs zero-emission steen te komen. Gegeven de CO2-intensieve productie van bakstenen op basis van fossiele brandstoffen, is dit vandaag nog toekomstmuziek. Tegen 2050 willen we die uitdaging echter opgelost hebben, al moeten we nog een aantal vergunningtechnische hordes nemen. Denk aan de mogelijkheid om groene stroom via windmolens te mogen of kunnen produceren.”

2050: CO2-neutraal door vergroening productieproces

“Uitgaande van de nieuwe norm van gedematerialiseerde steen, zullen we in de toekomst minder energie nodig hebben in ons proces. Dan wordt het makkelijker om die volledig te vervangen door hernieuwbare energie. Bestaande technologie zetten we nu al maximaal in. We hebben zonnepanelen gelegd op alle fabrieksdaken. We plannen op onze vestiging in Lanklaar ook een eerste windmolen, maar het verkrijgen van vergunningen voor windmolens blijkt vandaag een heel uitdagend traject. En in onze straatbaksteen fabriek in Tolkamer beschikken we sinds kort over een nieuwe extreem zuinige oven, die drie oudere bakovens vervangt en het energieverbruik met circa 30% verlaagt”, vertelt Wuytack.
Vandersanden investeert ook in nieuwe technologische doorbraken. Waterstof zou wel eens heel interessant kunnen zijn als dat uit wind- of zonne-energie is te halen. “We wachten niet af, maar sponsoren een innovatief studieproject aan de KU Leuven om door middel van zonnepanelen waterstofgas te produceren, met een hoog rendement. CO2-neutraal is de duidelijke way to go voor de komende jaren. Dankzij baksteenstrippen en de vergroening van ons productieproces zijn we bij Vandersanden goed op weg om uiterlijk 2050 CO2-neutraal te produceren. We hopen zelfs de zero emission norm te halen.”

CO2-negatieve steen

Vandersanden stopt volgens de CEO niet bij het productieproces: “We betrekken het product zelf ook in onze weg naar klimaatneutraliteit. We zijn momenteel namelijk goed op weg om CO2-negatieve stenen te produceren; stenen die meer CO2 opnemen dan er bij de productie wordt uitgestoten. Daarmee wordt baksteen een volwaardig voorbeeld van de circulaire economie. Deze disruptieve innovatie heeft onze volle aandacht, en we geloven erin, want de eerste productontwikkelingen zijn veelbelovend.”
Wuytack besluit: “Voor ons moet de decoratieve gevelsteen mee gaan met zijn tijd. Dunnere en dus CO2-armere of ecovriendelijkere gevelstenen zijn een eerste deel van de puzzel.”