Hangbruginstallaties: maatwerkpak voor veilig werken op hoogte

Een hangbruginstallatie of HBI is een mobiele werkbrug die, hangend aan kabels, een werkplek biedt op hoogte.

Auteur: Adri C.P. Frijters

Vaak wordt ten onrechte de term ‘hangsteiger’ gebruikt. Een hangsteiger is een vast, uit pijpen en koppelingen samengesteld steiger die hangt aan een hoger gelegen steigerconstructie. Een hangbruginstallatie of HBI is een mobiele werkbrug die, hangend aan kabels, een werkplek biedt op hoogte. De werkbrug kan verticaal bewogen worden en de gehele installatie kan horizontaal verplaatst worden. Zo is de gehele gevel van een gebouw te bereiken voor onderhoudswerkzaamheden. Vanaf een HBI kunnen industriële installaties worden onderhouden, gevels worden onderhouden, zoals herstel van voegwerk, kozijnreparatie, schilderwerk en reinigingswerk.

Een hangbruginstallatie kan op maat worden gemaakt en aangepast aan de specifieke vormen van een gebouw of object. Of het nu een schoorsteen, een gebogen of geknikte gevel is, met een op maat gemaakt HBI is dit geen probleem. Ook de hoogte van een object of gebouw is geen belemmering. Grote voordelen van een HBI zijn dat de ondergrond niet relevant is, dat er relatief weinig overlast is voor de gebruikers van het pand of object en dat er met meerdere personen op hoogte gewerkt kan worden. Om de veilige werkplek op hoogte te realiseren moeten de handleiding van de HBI en de aanwijzingen van de verhuurder/ fabrikant stipt worden gevolgd. Zoals bij andere arbeidsmiddelen prevaleren de bij de HBI behorende voorschriften en handleiding boven alles.

De werkbrug zelf bestaat uit leuningframes en vloerdelen. Alles wordt bij elkaar gehouden met pennen die gezekerd zijn met borgpennen. Onder de werkbrug zijn vaak wielen gemonteerd zodat de brug bij verplaatsen kan worden verreden.

Opbouw van HBI

Een HBI bestaat uit een werkbrug met een ophangconstructie op de kop van de werkbrug of doorloopbeugels op ongeveer 1/5 uit de kop van de brug. De werkbrug zelf bestaat uit leuningframes en vloerdelen. Alles wordt bij elkaar gehouden met pennen die gezekerd zijn met borgpennen. Onder de werkbrug zijn vaak wielen gemonteerd zodat de brug bij verplaatsen kan worden verreden. Aan de ophangconstructie of de beugels zijn elektromotoren gemonteerd waarmee de werkbrug omhoog en naar beneden kan worden bewogen.

De werkbrug hangt aan twee hijskabels met twee veiligheidskabels. Deze kabels lopen naar de ophangconstructie op bijvoorbeeld het dak. De ophangconstructie is een evenwichtsconstructie. Aan de korte arm hangt de werkbrug en aan de lange arm, op het dak zijn contragewichten gemonteerd.

De ophangconstructie is een evenwichtsconstructie. Aan de korte arm hangt de werkbrug en aan de lange arm, op het dak zijn contragewichten gemonteerd.

Verstandig inzetten van HBI

Ondanks de vele voordelen moet per keer worden overwogen of er geen veiligere methode is om op hoogte te werken. De ranking van veilige werkplekken op hoogte wordt aangevoerd door een echte stalen steiger gevolgd door een rolsteiger. De daaropvolgende veiligste werkplek is een hoogwerker gevolgd door de HBI. Bij het kiezen van de veiligste werkplek op hoogte mogen, op basis van de EUR Richtlijn, economische motieven niet worden meegewogen.

Indien aan een gevel moet worden gewerkt en een HBI wordt overwogen, vraag dan advies aan een specialist, een producent, een leverancier of een verhuurder van HBI’s (de specialist). Om echt veilig met een HBI te kunnen werken is het van belang dat het monteren, het verplaatsen en de demontage wordt overgelaten aan specialisten. Deze kent alle mogelijkheden en onmogelijkheden. Het is aan te bevelen deze specialist het transport naar de werkplek, de montage en de instructie aan de gebruikers te laten verzorgen. Hiermee is een belangrijke basis gelegd voor het veilig werken.

Alvorens met een HBI te gaan werken moet een specifieke Taak Risico Analyse (TRA) worden gemaakt, waarbij de omgang met de HBI inclusief de gevaren, maatregelen en afspraken een plaats krijgen. Het vastleggen van de taken en de bevoegdheden, de controles tijdens gebruik en in bijzondere omstandigheden is voor het verantwoord werken met een HBI van belang. Daarnaast moeten afspraken worden gemaakt en worden vastgelegd over het verplaatsen van de HBI en de keuringen.

Een HBI zorgt voor een veilige werkplek als aan de gevel gewerkt moet worden.

Veilig gebruik

Met de specialist en de gebruikers moeten afspraken gemaakt worden voor het veilig kunnen betreden en werken op het dak waar de ophangconstructie wordt geplaatst. Daarnaast moet de veilige verplaatsing, de afzetting op straatniveau en de afstemming van de werkzaamheden worden geregeld. Met de specialist en de gebruikers moeten ook sluitende afspraken worden gemaakt over de overdacht na de montage en het verplaatsen. De overdracht van de specialist naar de gebruiker is, net als bij steigers, van belang. Alleen door dit juist op te pakken kunnen alle betrokken partij de werkzaamheden goed afsluiten en veilig starten.

Al in de voorbereiding van het project moet rekening gehouden worden met de onmogelijkheid om zo maar op hoogte in en uit de werkbrug te stappen. In de praktijk komt het voor dat van de HBI op bijvoorbeeld een balkon wordt geklommen. Zonder specifieke maatregelen is dit levensgevaarlijk. De HBI mag niet gebruikt worden als een personenlift. Als toch op hoogte moet worden uit- en ingestapt, moet overlegd worden met de specialist op welke wijze dit veilig kan.

Andere belangrijke aandachtspunten tijdens de voorbereiding zijn de veiligheid op het dak en de draagkracht van het dak waar de ophangconstructie staat. Het dak moet het gewicht van de HBI en de ophangconstructies als puntlast kunnen dragen en de wielen moeten niet wegzakken in bijvoorbeeld de isolatie van het dak. Het dak moet veilig bereikbaar zijn en er moet een veilig werkgebied zijn. Voor het werken met een HBI moet een werkplan, waarin de TRA’s zijn opgenomen, worden gemaakt. Laat dit werkplan onderdeel zijn van het V&G Plan. Plan ook, en maak daarover afspraken, de dagelijkse controle van de HBI. Ook moeten afspraken worden gemaakt over het gebruik van gebiedsbegrenzende gordels. Informeer naar de voorschriften bij de leverancier.

Veilig werken vanaf een HBI

Tijdens het werken mogen alleen de personen die door de werkgever zijn aangewezen en instructie hebben gehad de werkbrug bedienen. Vaak wordt het vergeten maar het is van belang dat de baan van de werkbrug vrij is van obstakels. Denk hierbij aan ramen en zonweringen. Als de zonwering automatisch werkt moet dit worden uitgezet. Gebruikers van het gebouw moeten worden geïnformeerd, zodat ramen niet tijdens het werken worden opengezet of uitval zonneschermen worden gebruikt.

Bij het werken op de werkbrug moet het bovenlichaam altijd binnen de leuningen blijven. Over de leuning hangen of verder reiken dan ongeveer dan ¾ armlengte buiten de werkbrug levert gevaarlijke situaties op. Scheefstand van de werkbrug moet worden voorkomen en direct gecorrigeerd. De handleiding en de specialist geven hierover instructie tijdens de voorlichtingssessies. De ophangconstructie op het dak is een losstaande evenwichtsconstructie. Dat betekent dat er, gelet op het gewicht, nooit meer mee mag in de werkbrug dan de maximale toegestane werkbelasting. Het te zwaar belasten op straatniveau is beveiligd, maar bij het beladen van de werkbrug op hoogte bestaat de kans op overbelasten en neerstorten van de werkbrug. Het beladen op hoogte moet daarom niet gedaan worden.

Aan het eind van de werkdag en tijdens pauzes moet de werkbrug op hoogte worden gehangen (3 meter vanaf straatniveau). Ook moet de installatie stroomloos worden gemaakt. Aan het eind van de werkdag moet naast het stroomloos maken ook de centrale bedieningskast worden geblokkeerd of nog beter, weggenomen worden uit de werkbrug. Hiermee wordt gebruik buiten werktijd voorkomen. Ook het weer, en dan met name harde wind, verdient aandacht. Het zal duidelijk zijn dat er met harde wind niet gewerkt kan worden en dat de werkbrug tijdens die weersomstandigheden op straatniveau moet staan of verankerd moet zijn aan de gevel.

Door Volandis wordt een A-Blad hangbruginstallaties beschikbaar gesteld terwijl branchevereniging VSB checklists heeft. Bij de verhuurder/leverancier/producent is een toolbox beschikbaar waarmee de instructie kan worden ondersteund. Kortom, voldoende informatie om veilig te kunnen werken.

Dit artikel verscheen eerder ook in Arbo Magazine

www.vsbnetwerk.nl