Leren over veilig werken op de bouw kan beter met spannende pubquiz
Veiligheid op de bouwplaats is geen luxe, maar een noodzaak. Dat laten de jaarlijkse cijfers over ongevallen op de bouwplaats pijnlijk duidelijk zien. In 2023 waren er alleen al 11 dodelijke ongelukken. De vraag is alleen hoe krijg je bouwprofessionals zover dat ze blijven leren over veiligheid? opleidingsinstituut Savantis gebruikt al sinds 2018 een verrassende manier om vaklui niet alleen te informeren, maar ook enthousiast te maken: toolboxmeetings in de vorm van een pubquiz. Robert Sjoers van Savantis legt uit wat dit precies inhoudt.
De sessies worden ‘incompany’ bij bedrijven zelf gehouden, waarbij de ruimte wordt omgebouwd voor de pubquiz.
Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: Savantis
De standaard toolboxmeeting is meestal niets meer en niets minder dan een korte bijeenkomst waarin veiligheidsinstructies worden gegeven, meestal zelfs herhaald. Op papier is het een prima middel om vakmensen bewust te maken waarom veilig werken nodig is en hoe ze dat kunnen doen. In de praktijk blijken deze bijeenkomsten echter vaak slaapverwekkend, weet Sjoers uit eigen ervaring. “Ik heb meegemaakt dat een voorman een A4’tje voorlas in de keet of op kantoor. En dat was het ook. Niemand leerde er iets van en de volgende keer kwam de helft niet eens meer opdagen,” zegt hij. Toch is het belang groot, want jaarlijks gebeuren er te veel ongevallen in de bouw, waarvan 11 zelfs met dodelijke afloop.
Waarom nemen mensen veiligheid dan niet serieuzer? Sjoers: “Een aannemer heeft vaak andere hoofdprioriteiten: waar komt morgen het werk vandaan, wie voert het uit, en tegen welke prijs? Veiligheid komt vaak pas daarna eens op de agenda.” En dat terwijl de gevolgen van een ongeval – zowel emotioneel als financieel – gigantisch zijn. “Ik sprak laatst een aannemer bij wie een medewerker dodelijk verongelukte. Dat heeft een enorme impact op het hele team.”
Daarnaast zijn veel bouwplaatsen bemand met flexwerkers en zzp’ers. “Die hebben misschien ooit een VCA gehaald, maar nergens wordt bijgehouden of ze dat blijven bijspijkeren. En dan moeten ze voor een toolbox vaak ook nog eens ver reizen – voor een oersaaie bijeenkomst. Dat doen ze één keer doen en daarna nooit meer.”
De kracht van spel
Dus besloot Savantis het anders aan te pakken. “We kregen van klanten de vraag: hoe leren we mensen iets én vinden ze het nog leuk ook? We bedachten om dat in de vorm van een pubquiz te gieten.” In teams van vijf beantwoorden deelnemers vragen over veiligheid. Dat klinkt misschien luchtig, maar de inhoud is bloedserieus.
“Op de bouw heerst een macho-cultuur. Niemand wil van een jong broekie horen hoe hij zijn werk moet doen. Maar maak er een spelletje van waarin je van elkaar kunt winnen, en ineens doet iedereen fanatiek mee,” lacht Sjoers. “En het mooie is: ze onthouden het ook nog eens veel beter. Ze gaan er zelfs later met collega’s over doorpraten.”
In teams van vijf beantwoorden deelnemers vragen over veiligheid.
Verleiden in plaats van verplichten
Volgens Sjoers is het effect van deze speelse aanpak groter dan bij traditionele trainingen. “We zien dat mensen dingen gaan checken in de praktijk. ‘Mag ik tot 3 meter, 5,5 meter of tot 7,5 meter op een trap nog werken?’ Ze willen het zeker weten. Dat is precies wat je wilt bereiken: dat mensen zelf gaan nadenken over veilig werken.”
Dat effect wordt versterkt door de informele setting. “We houden die sessies Incompany, waarbij de ruimte wordt omgebouwd tot bijvoorbeeld een bruine kroeg. Iedereen krijgt een bouwhelm – soms een roze – en een drankje. Dat klinkt misschien jolig, maar het verlaagt de drempel enorm.”
Positieve resultaten
Sinds de start in 2018 organiseerde Savantis al meer dan 500 van deze interactieve sessies. Niet alleen voor kleine bouwbedrijven, maar ook voor grote namen in de sector. “We hebben zalen vol gehad, van 25 tot wel 120 mensen. En de reacties zijn steevast positief,” vertelt Sjoers. Een opvallende, nieuwe succesfactor is de inzet van vrouwelijke trainers. “Dat zorgt voor een andere dynamiek. Ze worden heel goed geaccepteerd en stellen juist die lastige vragen die mannen soms uit de weg gaan. ‘Hoe kom je daarbij?’ ‘Leg dat eens uit aan de groep.’ Dat levert mooie gesprekken op,” aldus Sjoers.
Veiligheid als cultuur, niet als controle
Wat hem betreft is veiligheid geen lijstje om af te vinken, maar een cultuur die je samen bouwt. “We willen af van het vingertje. Niet verplichten, maar verleiden. Door met respect, humor en een beetje competitie mensen mee te nemen. Dan maak je echt het verschil.”
Dat blijkt ook uit de verhalen die Sjoers hoort bij de intake van nieuwe sessies. “Ik vraag altijd: zijn er recent ongelukken gebeurd? Dan zegt men: ‘nee hoor’. Maar als ik doorvraag, blijkt er iemand in een spijker te zijn gestapt, of van een ladder afgevallen. Veel mensen denken bij ‘ongeluk’ alleen aan iets dodelijks. Maar juist die kleinere incidenten zijn waardevol om van te leren.”
De boodschap die Robert Sjoers met zijn pubquiz-toolbox verspreidt, is dan ook heel duidelijk: veiligheid begint bij jezelf, maar samen leer je beter. “Je kunt mensen dwingen om te komen, maar dat werkt niet. Je moet ze motiveren om te willen leren. Dan pas verandert er echt iets op de bouwplaats.”
Meer info: https://trainingen.savantis.nl
