“Ruim 650.000 panden in Nederland lopen funderingsrisico”
In Nederland speelt zich een stille crisis af, onzichtbaar voor wie er langsloopt maar desastreus voor wie ermee te maken krijgt: funderingsproblemen. Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) presenteerde dit voorjaar opnieuw een landelijke inventarisatie in het rapport Stand van het Land 2025. Daaruit blijkt dat de problematiek eerder verergert dan verbetert: honderdduizenden panden kampen met een verhoogd tot urgent risico op schade door verzakking, paalrot of optrekkend vocht. Gemeenten, woningcorporaties en particuliere huiseigenaren staan voor een enorme opgave.
Auteur: Harmen Weijer
De funderingsproblematiek is regioafhankelijk in Nederland. Bron zakkingskaart: Deltares. Bron Funderingsprobleemgebieden: FunderMaps (2023).
Volgens de meest recente cijfers registreert de FunderMaps-database ruim 6,4 miljoen panden met een woon- of commerciële functie in Nederland. Daarvan rust 57 procent op een ondiepe fundering – ook wel fundering op staal genoemd – terwijl 38 procent is gebouwd op betonpalen. Daarnaast staan er nog altijd meer dan 370.000 panden op houten palen, een kwetsbare categorie vanwege risico’s op aantasting.
Het beeld van herstelde funderingen is somber: in het Nationaal Herstelregister zijn slechts 18.748 panden opgenomen waarbij daadwerkelijk ingrepen hebben plaatsgevonden. “Dat is waarschijnlijk nog niet eens de helft van het werkelijke aantal”, aldus het rapport. De opgave blijft dus gigantisch.
Funderingsrisico’s in cijfers
Niet elk pand met een houten of ondiepe fundering is per definitie problematisch, maar de risico’s zijn groot. KCAF werkt met een risicoschaal van A (geen risico) tot en met E (urgent risico). In de landelijke tellingen zijn alleen de categorieën C, D en E meegenomen – panden met verhoogd tot urgent risico.
De cijfers zijn alarmerend:
- Droogstandsrisico (paalrot bij houten funderingen): bijna 200.000 panden hebben een verhoogd risico, en nog eens 52.755 panden bevinden zich in de urgentste categorie.
- Tekort aan ontwateringsdiepte (vochtproblemen bij ondiepe funderingen): ruim 319.000 panden lopen een verhoogd risico en 115.573 panden kampen met urgent gevaar.
In totaal gaat het om 687.330 panden met een verhoogd of urgent funderingsrisico. Daarmee zijn miljoenen bewoners en gebruikers potentieel geraakt.
De problematiek verschilt per regio. In steden als Amsterdam, Rotterdam, Gouda en Zaanstad zijn houten palen wijdverbreid toegepast, met grote risico’s op paalrot of bacteriële aantasting. In delen van Groningen en Friesland spelen weer meer de effecten van optrekkend vocht en verschilzakking.
Groeiende urgentie
Voor gemeenten en woningcorporaties is de impact groot. “De komende decennia zullen we niet alleen woningen verduurzamen en aardgasvrij maken, maar ook grootschalig funderingen moeten herstellen”, zo stelt het KCAF. Dat vraagt om een integrale aanpak, waarbij werkzaamheden worden gecombineerd om kosten en overlast te beperken.
De cijfers laten zien dat Nederland voor een forse uitdaging staat. Terwijl inmiddels meer aandacht is voor netcongestie, verduurzaming en woningbouw, dreigt funderingsproblematiek een onderschatte factor te blijven. Toch gaat het om de basis van onze gebouwen, stelt het rapport. Zonder gezonde fundering heeft elke investering in verduurzaming of renovatie weinig zin.
Funderingsproblemen zijn op meerdere manieren aan te pakken, zoals door Duurzaam Funderingsherstel wordt gedaan met brackets die de last van de bestaande
fundering ondersteunen. Foto: DFH.
Hoe nu verder?
De aanpak van funderingsproblemen kent verschillende sporen. Ten eerste is er de monitoring en diagnose. FunderMaps koppelt gegevens uit de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) aan ondergrondinformatie, archieven en lokale metingen. Ook nieuwe instrumenten, zoals de QuickScan, helpen bij het snel signaleren van risico’s.
Daarnaast is er het herstel, dat afhankelijk van het probleem uiteenloopt van relatief beperkte maatregelen tot complete vervanging van de fundering. Voorbeelden zijn:
- Paalkopverlaging: waarbij verrotte delen van houten palen worden verwijderd en vervangen.
- Tafelconstructies: waarbij nieuwe betonnen tafels de bestaande constructie overnemen.
- Nieuwe palen in de muur: een ingrijpende, maar effectieve methode om een pand opnieuw te funderen.
Toch is de financiële en organisatorische drempel groot. De kosten voor funderingsherstel lopen per woning vaak in de tienduizenden euro’s, en de werkzaamheden zijn ingrijpend voor bewoners.
Het rapport Stand van het Land 2025 sluit af met een waarschuwing en een oproep: de kennis en de data zijn aanwezig, maar de opgave groeit sneller dan de aanpak. Alleen met gezamenlijke inzet van overheden, corporaties, financiers en huiseigenaren kan de stille crisis onder onze voeten worden gekeerd, aldus het KCAF in het rapport.
Oorzaken van funderingsproblemen
Het rapport beschrijft verschillende oorzaken van funderingsschade, die sterk regioafhankelijk zijn.
- Droogstand: Bij houten palen kan paalrot optreden als het grondwaterpeil te laag staat en zuurstof de paalkoppen bereikt. Vooral in het westen en noorden is dit een groot probleem.
- Optrekkend vocht: Bij ondiepe funderingen kan een te hoge grondwaterstand leiden tot vocht in muren en vloeren, met schimmel en gezondheidsrisico’s tot gevolg.
- Bacteriële aantasting (palenpest): Vooral grenenhouten palen zijn gevoelig voor een consortium van bacteriën dat ook onder water actief is.
- Negatieve kleef: Als ophogingen van straten en tuinen leiden tot extra belasting op houten palen, kan de fundering langzaam naar beneden worden getrokken.
- Verschilzakking: Bij niet-onderheide panden kan ongelijke zakking optreden, bijvoorbeeld doordat straten zijn opgehoogd. Dit leidt tot scheefstand en scheuren.
Klimaatverandering kan de risico’s verder vergroten. Langdurige droogteperiodes en extremere neerslag leiden tot sterkere fluctuaties in grondwaterstanden, waardoor zowel droogstand als optrekkend vocht vaker voorkomen.
