Circulair gebruik van het bestaande
Het lijkt wel of Duurzaamheid twee kanten kent: energie en materiaal. Op dit moment krijgt energie volop aandacht. Met name omdat de relatie tussen CO2 snel gelegd is, en we daar flink kunnen besparen. Maar vergis je niet, het materiaalgebruik van wonen is voor de helft verantwoordelijk voor de milieudruk. Het zou dus goed zijn om hier meer aandacht aan te besteden.
De laatst tijd krijg ik dan ook veel vragen, onder meer van studenten, die zich bezig willen houden met circulair bouwen. Een van de standaard vragen heeft betrekking op de materiaalkeuze. Daarbij gaan ze al te snel voorbij aan de levensduur van een gebouw. Want zeg nu zelf, wat is beter, een gebouw dat makkelijk aan te passen is aan veranderend gebruik en daardoor lang meegaat, of een gebouw met herbruikbare materialen maar moeilijk aanpasbaar aan veranderend gebruik en dus met een korte levensduur?
Volgens mij zit de grootste waarde voor duurzaamheid, en daarmee ook de kwaliteit, in het accomoderend vermogen van een gebouw. De een noemt dat flexibiliteit, de ander noemt het overmaat. Het gaat over de mate waarin een gebouw kan worden aangepast aan veranderende omstandigheden. Vaak proberen we dat met technische oplossingen (verplaatsbare wanden, flexibele leidingsystemen,…) vooraf op te lossen. Veel belangrijker is om logisch na te denken over de mogelijkheden van een woning. Daarbij gaat het niet alleen om de verbouwing van een pand. Verhuizen naar een grotere of kleinere woning is ook een manier om een passende woning te zoeken. Het gaat over een match tussen de gewenste functie en het gebouw. Soms kun je dit bereiken met aanpassingen in het gebouw, en soms alleen door te verhuizen. Kijk eens naar vooroorlogse woningen. Daar stond het aantal slaapplekken op ingetekend, soms wel zes of zeven bedden. Diezelfde woningen worden nu door een 1-2 persoons huishouden bewoond, en als ‘net passend’ ervaren. De woning heeft dus het vermogen om in deze tijd ook mensen te huisvesten. Niet meer het grote gezin van weleer, maar een andere doelgroep. Ook dat is accomoderend vermogen.
Wat ik hiermee duidelijk wil maken is dat de bestaande woningvoorraad een belangrijke rol speelt in het (prettig) huisvesten van mensen. Circulariteit gaat niet alleen over het kiezen van een hergroeibaar materiaal of het vermijden van staal en beton. Het gaat over keuzes maken hoe je aan een huisvestingsbehoefte kunt voldoen. In het bij circulariteit vaak gebruikte 10’R-model hebben we het dan over Refuse, Reduce en Rethink. In het dagelijks leven gaat het over het slim (her)gebruiken van het bestaande.
