Lagenmodel
In 1994 verscheen het boek ‘How Buildings learn’ van Stewart Brand, een boek wat heel goed laat zien wat er allemaal gebeurt met gebouwen nadat ze gebouwd zijn. In het boek speelt het lagenmodel een belangrijke rol. Dat model onderscheidt zeven lagen, waarvan de schil (‘skin’) de buitenste van de lagen is. In de praktijk hebben we het dan over dak en de gevel.
De belangrijkste taak van de schil van een woning is beschermen tegen weer en wind. De volgende laag in het model is ‘structure’. In Nederland combineren we dat graag, onze gevels zijn zowel de weer- en winddichting, als de drager van het gebouw. Maar dan missen we nog een derde functie, eentje die in deze tijd steeds belangrijker wordt: isolatie.
Het isoleren van woningen wordt steeds belangrijker. Om energie te besparen of om een woning geschikt te maken voor andere energiedragers. Bij renovatie betekent dat dat je op zoek gaat naar technieken om de isolatiewaarde te verhogen. Als er een ongeïsoleerde spouw is, ligt het voor de hand om die op te vullen.
Maar, de isolatiewaarde hiervan kent zijn beperkingen. Zelfs met de modernste materialen blijft de Rc waarde van dit soort gevels tussen 2,0 en 2,5 m2K/W. Dat is een waarde die in de buurt komt van woningen gebouwd vanaf 1992, maar slechts de helft van de isolatiewaarde van een gevel zoals die op dit moment nieuw gebouwd wordt. Dat betekent dat je met alleen spouwisolatie niet de gewenste isolatiewaarde kan bereiken, je zult altijd in aanvullende lagen moeten werken.
Buitengevelisolatie of binnengevelisolatie zijn dan nodig om de juiste ambities te kunnen behalen. Beiden kennen hun beperkingen. Aan de buitenzijde, bestaat de mogelijkheid voor een extra gevel, maar dat heeft consequenties voor het uiterlijk. Aan de binnenzijde is eveneens mogelijk, maar dat zorgt in de uitvoering voor problemen en bovendien snoept het ruimte af van de binnenzijde van een vertrek.
Het is een dilemma dat we regelmatig tegenkomen bij renovatieprojecten. Zeker als er ambities richting 2050 worden geformuleerd. Hoe kun je dan de gevel voldoende isoleren? Eigenlijk zijn er nieuwe oplossingen nodig die hier een antwoord op geven. Het toevoegen van een laag ‘Sustainability’ in het lagenmodel van Brand zou hier kunnen helpen in de theorie.
En laten we dan direct de markt uitdagen om hier een oplossing voor te ontwikkelen voor in de praktijk, met prestaties boven het niveau van spouwisolatie. Hoe kunnen we de prestatie van de duurzaamheidslaag verbeteren? Dat hoeft niet per definitie in de bestaande lagen Skin, of Structure terug te komen, maar kan een eigen plek krijgen in het model. Deze benadering opent wellicht nieuwe oplossingsrichtingen. Ik ben benieuwd wat voor een nieuwe producten dat oplevert.
