Twee werelden in monumentaal raadhuis Boskoop
Het raadhuis in Boskoop wordt getransformeerd tot bibliotheek en plek voor naschoolse opvang en maatschappelijke (zorg)organisaties. Het Rijksmonument blijft ook dienst doen voor trouwerijen, gedenkmomenten en andere formele plechtigheden. Marcel van der Veer van MARS Interieurarchitecten: “Zo’n bibliotheek moet een openbare, informele plek worden waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. De plechtigheden vragen juist om een formele ambiance en de zorgfuncties willen ook een beschutte omgeving. Wij hebben bij deze transformatie twee verschillende werelden in één monument ontworpen. Maar wel onderling nauw met elkaar verbonden. Ook de installatietechniek toont twee ‘werelden’: in het formele deel is alles keurig weggewerkt om de pracht en praal van de architectuur te laten zien, in het informele deel waar de bibliotheek is gepositioneerd, zijn de leidingen in het zich gelaten.”
Het markante raadhuis in Boskoop wordt gerestaureerd en getransformeerd tot bibliotheek en ruimten voor maatschappelijke functies.
Paul Engels
Volgens projectarchitect Marcel van der Veer en directievoerder ing. Bart Jan Onderwaater van Onderwaater Bouwkundig Ingenieursbureau B.V. uit Alphen aan den Rijn stappen de bezoekers straks over en weer een andere setting binnen, die wel duidelijk met elkaar samenhangen. Bovendien is in een later uitbreidingsdeel van het raadhuis vorig jaar al een middelbare school ondergebracht. Marcel van der Veer: “Het is een soort kangoeroemonument geworden, waarbij je ingrepen samen kunt laten oplopen, zodanig dat je het monumentale gedeelte ontlast van storende bouwkundige en installatietechnische ingrepen door die over te hevelen naar de delen van het gebouw waar dat wél kan. In die gebouwdelen was er vanuit opdrachtgever gemeente Alphen aan den Rijn en monumenten/ welstandscommissies ook veel meer vrijheid om bouwkundige en installatietechnische ingrepen te doen.” Bart Jan Onderwaater: “Zo is de cv-component ondergebracht in de school met drie ketels in cascade opstelling, met leidingen naar alle drie gebouwdelen. Op de school zijn ook extra zonnepanelen geïnstalleerd, waarvan straks het oude raadhuisdeel gaat meeprofiteren.”
In het informele bibliotheekdeel blijft de installatietechniek in het zicht.
Oplossing in dichtgemetselde deur
De huidige transformatie omvat het oorspronkelijke raadhuisdeel en een aanbouwdeel, waarin onder andere de voormalige conciërgewoning was ondergebracht. Van der Veer: “Je hebt een raadhuis met veel historie en sentiment. In zo’n gebouw moet een eigentijdse bibliotheek komen, waar transparantie en ontmoeting sleutelbegrippen zijn. Dat zorgde in de opgave voor een groot contrast. Op historische tekeningen was echter te zien dat in die vleugel ooit een toogdeur zat. Daar werd de motortankspuit van de brandweer gestald. Die deur was later dichtgemetseld. Juist om de formele en informele delen uit elkaar te halen, hebben wij die toogdeur in ere hersteld. Dat is nu de meer informele toegang tot de bibliotheek. De entree van het raadhuis behoudt met z’n markante trappartij en balkon zijn eigen monumentale statuur. We wilden daar ook geen hellingbanen aanbrengen, want bezoekers kunnen via de bibliotheek makkelijk het raadhuisgedeelte bereiken. Dat is ook de opzet. Je hebt straks verschillende ruimten en gebruikers, maar de bibliotheek fungeert als een soort openbare ruimte voor al die functies. Zo is het tevens organisatorisch ingestoken, waarbij vrijwilligers voor de bibliotheek vanuit andere inpandige functies worden betrokken. Het raadhuis gaat voor de inwoners fungeren als kloppend sociaalmaatschappelijk hart.”
3. In het formele authentieke raadhuisdeel wordt de installatietechniek keurig weggewerkt.
Puzzelen om de kanalen en leidingen een nette plek te geven.
In het formele deel worden de gietijzeren radiatoren gehandhaafd, in het informele deel komen veel nieuwe exemplaren.
Energiezuiniger
Qua uiterlijk is het raadhuis door aannemer Jurriëns fraai gerestaureerd. Kozijnen, betonwerk, natuursteen, metselwerk, voegwerk, goten en overstekken zijn hersteld, het monumentale glas in lood is verwijderd, gerepareerd en teruggeplaatst, dakpannen zijn herschikt, gietijzeren ventilatieroosters zijn opgeknapt of vervangen en de windvaan is gerestaureerd. Bart Jan Onderwaater: “De aannemer heeft de expertise en het netwerk om deze restauraties fraai uit te voeren. Het ziet er nu weer prachtig uit. Soms is de gedaanteverandering groot, getuige de kenmerkende betonnen luifels die van een laag bitumen zijn ontdaan en onderhangende airco’s die zijn verwijderd. Omdat er veel aan de kozijnen moest worden hersteld, is meteen gebruik gemaakt van de mogelijkheid om er isolatie-monumentenglas in te plaatsen. Het gebouw was energetisch zeer matig. We hebben met hulp van een duurzaamheidsscan en het nodige puzzelwerk de gebouwschil met het karakteristieke metselwerk en bijzondere dakvormen goed kunnen isoleren. Zo hebben wij de zoldervloer geïsoleerd omdat we dat niet met de complexe kapconstructie konden doen. Ook sommige schuine kappen en platte delen hebben wij kunnen isoleren. Op die manier hebben wij toch grote stappen in energiezuinigheid en comfort kunnen zetten.”
In de ruimten voor maatschappelijk functies wordt gebruik gemaakt van een plenum tegen het plafond voor de installatietechniek.
Tafelconstructie
Bouwkundig was het aanbrengen van een tafelconstructie in het bibliotheekdeel het meest ingrijpend, evenals het plaatsen van een lift en situeren van extra toiletvoorzieningen. Marcel van der Veer legt uit: “Bij 10.000 boeken moet je volgens het Bouwbesluit rekenen met een vloerbelasting van 500 kg/m2. Dat vereiste een nieuwe vloerconstructie in het pand, waarbij met stalen buispalen en nieuwe betonvloer een draagkrachtige tafelconstructie is verwezenlijkt. Met de nieuwe lift wilden wij eigenlijk van de kelder tot de zolder reiken, maar daar was geen budget voor. Nu komt die op een logische plek dichtbij de trouwzaal, maar dan alleen van de begane grond tot eerste verdieping. Vroeger waren toiletten behoorlijk krap, nu hebben wij op diverse plekken in het gebouw nieuwe, ruimere toiletten gecreëerd, bijvoorbeeld ook in de voormalige kluisruimte.”
In het gebouw worden extra en grotere toiletruimten gecreëerd.
Het glas in lood is zorgvuldig gerestaureerd.
Hergebruik schachten en installaties
Wat de installatietechniek betreft is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van aanwezige schachten en installaties. Van der Veer: “Het meest duurzame is om datgene wat er is opnieuw te gebruiken. Je moet zo’n transformatie niet beginnen met alles te gaan herontwikkelen. We hebben gekeken hoe we ruimtes makkelijk konden klimatiseren, zonder overal nieuwe kanalen aan te leggen. Voorts zijn de aanwezige gietijzeren radiatoren gehandhaafd, waar in de bibliotheek wel voor nieuwe radiatoren is gekozen. Er komt geen koeling in het gebouw, maar elke ruimte beschikt over te openen ramen. Voor de luchtbehandeling zijn drie kasten geplaatst, gericht op kinderopvang/achtergebouw, raadzaal en bibliotheek. De luchtafvoer is verdekt opgesteld op een niet-zichtbaar dakdeel en de inlaatroosters zijn in een onopvallende kleur gepoedercoat. Zoals gezegd: de leidingen in het raadhuisdeel zijn keurig weggewerkt in tegenstelling tot het bibliotheekdeel waar ze in het zich blijven. Natuurlijk is het puzzelen om de installatietechniek overal weg te werken, zeker de riolering, maar dat is nu juist de zorg bij de transformatie van zo’n monument.” Bart-Jan Onderwaater vult aan: “Het grote voordeel bij dit pand is de grote kruipruimte. Daar konden wij veel installatietechniek in kwijt.”
De bibliotheek krijgt een aparte ingang waarbij een verdwenen toogdeur in ere is hersteld.
Bedrijfsverzamelgebouw
Ruim voor de bouwvakantie moeten de werkzaamheden zijn afgerond. Dan is het majestueuze gebouw weer toegankelijk voor de inwoners. Met een verscheidenheid aan nieuwe functies. Marcel van der Veer besluit: “Het leuke is dat het nu een soort bedrijfsverzamelgebouw wordt, waar dit vroeger ook het geval was. In het raadhuis zaten naast het bestuur en de ambtenaren ook het gemeenteloket, een politiepost met celruimte, de brandweer en een dierenarts. Eigenlijk ongelooflijk efficiënt hoe zo’n gebouw werd gebruikt. Het is mooi om te zien dat het gebouw teruggaat naar dat model van weleer. Het gebouw krijgt weer een verzameling van gebruikers terug, net zoals dat vroeger het geval was.”
Kozijnen, natuursteen, metselwerk, alles is opgeknapt.
Amsterdamse School
Het raadhuis dateert uit 1929, naar een ontwerp van architect D.L. Landman. Hij koos voor een bouwstijl die refereert aan de Amsterdamse School, met onder meer veel details in de roodbruine baksteengevels en opvallende piramidespits. Ook de aanwezigheid van veel natuurstenen voorzieningen en betonnen luifels en kozijnaccenten geven het pand een karakteristiek uiterlijk. De functie als raadhuis was enkele jaren geleden vervallen, toen de gemeente Boskoop fuseerde met de gemeente Alphen aan den Rijn. Na verschillende plannen bleek de vestiging van de onderbouw van de middelbare school in de later aangebouwde ‘ambtenarenvleugel’ een succesvolle optie, in combinatie met een bibliotheek en diverse maatschappelijk functies in het oude raadhuisgedeelte. In dit deel met voormalige raadzaal, burgemeesterskamer, trappenhuis en gangen, is het authentieke karakter met zorg behouden. Stijlvol houtwerk, glas in loodramen, metselwerkdetails, prachtige Art Deco lampen, ze zorgen voor een totaal andere karakter dan het bibliotheekgedeelte met moderne materialen als verzinkte trappen en de zichtbare metalen kanalen en leidingen. Of zoals projectarchitect Marcel van der Veer het omschrijft: “Vanuit de gedachte van de combinatie van een gangbare spijkerbroek met een chique overhemd hebben wij dit plan opgezet. Een net kostuum voor het hele pand past niet, met een functie van een openbare bibliotheek. Nu is het een keurige combinatie van informeel en formeel geworden, passend bij de verschillende functies.”
