Warmte opwekken uit leien daken van monumenten
Een dag lang experimenteren leidde tot een oplossing waarmee honderden monumenten met een leien dak kunnen worden verduurzaamd. Lei Import, Q-Roof en twee ervaren leidekkers van F. Bogaerts Leidekkers- en Loodgietersbedrijf bogen zich over de vraag van de gemeente Middelburg om zonnewarmte te genereren via het leien dak van het monumentale stadhuis. Het is gelukt. Sinds driekwart jaar ligt er een zonnewarmtecollector onder het zuidelijk dakdeel van de inpandige Sterrenwacht Middelburg. Het systeem warmt het koude leidingwater richting warmtapwater op. “Zelfs op een koude winterdag met een buitentemperatuur van minus 5oC wordt het water al 38oC voordat het door de cv-ketel wordt na-verwarmd.”
Ruud Derks van Q-Roof en Dennis Ramaekers van Lei Import Dak en Gevel zijn zeer enthousiast over het innovatieve systeem voor leien daken en over de eerste resultaten van de pilot. Derks: “De gemeente Middelburg wil verduurzamen en had de vraag neergelegd of er mogelijkheden zouden zijn via het leien dak van het Rijksmonumentale gebouw bij het stadhuis. Dat moest dan op een onzichtbare manier gebeuren, want je wilt het monumentale karakter niet schaden. We zijn met een aantal partijen samengekomen op de researchafdeling van Lei Import om die vraag te beantwoorden. We hadden eerder een verborgen systeem onder dakpannen ontwikkeld, waarbij de warmte via aluminium ‘vingerstrippen’ wordt afgegeven, maar dit systeem bleek ongeschikt omdat het dak met leien heel anders wordt gedekt. De eerste reacties van de dakdekkers over onze ideeën was: ‘dat gaat niet werken’. Al snel werd aan tafel de reactie: ‘oké, maar dan zouden wij het zo willen’. Aan het eind van de dag hadden we een systeem ontwikkeld dat technisch en praktisch prima toepasbaar is. Voor verschillende formaten leien en legwijzen.”
Ramaekers haakt in: “Het meest natuurlijke moment om zo’n systeem aan te brengen is bij nieuwbouw en bij renovatie; de ingreep bij een leien dak is immers arbeidsintensief. Toch zijn er tienduizenden monumentale panden in Nederland met een leien dak die geschikt zijn voor dit systeem. Eind 2019 stonden er in Nederland alleen al 61.863 rijksmonumenten geregistreerd. En dan heb ik het nog niet over de vele gemeentelijke monumenten. En er komen elke dag leien daken bij, ook in woningbouwprojecten, want het is een circulair natuurproduct met een zeer lange levensduur. Het is toch prachtig dat je zo’n product kunt combineren met geavanceerde installatietechniek om energie te besparen?”
Aluminium platen tussen leilagen
Bij het stadhuis in Middelburg was een deel van het dak aan renovatie toe. De gemeente wilde – mede in het licht van een regionale Europese samenwerking – een pilot uitvoeren met dit systeem. De leien zijn van het dak verwijderd, het systeem is aangebracht en de leien zijn weer teruggeplaatst. Derks: “Het systeem bestaat uit aluminium plaatjes die tussen de lagen leien worden gedekt. Voor de inpassing van het systeem is het nodig dat de leien op een leilat worden geplaatst. Oude leien zitten vaak rechtstreeks op het dakbeschot bevestigd, maar dan ontbreekt de ruimte voor de watervoerende leiding. Bij nieuwere leisystemen is de leilat wel gebruikelijk. De warmte van de leien wordt doorgegeven aan de leiding en opgeslagen in een buffervat op zolder. Kraanwater van 10-12oC wordt daardoorheen gevoerd en opgewarmd tot pakweg 40oC in de winter en 60-70oC in de zomer. De cv-ketel warmt het water na, indien nodig, waardoor je ook een legionellaveilig watersysteem hebt.” Dankzij de hechte samenwerking op het project met Jobse Leidekkers, Croonwolter&dros en gemeente Middelburg is dit pilot project succesvol gerealiseerd.
De zonnewarmtecollector zorgt voor een flinke besparing op het gasverbruik. Derks: “Het zou eigenlijk geen argument moeten zijn, want alle maatregelen die bijdragen aan verduurzaming zijn belangrijk. Maar we hebben een voorzichtige schatting gemaakt dat het systeem zich binnen 10 tot 15 jaar terugverdient. Met de stijgende gasprijzen (en beprijzing door de overheid) wordt de investering extra snel terugverdiend. Dat maakt het interessant voor menig monument met een leien dak. Het is ook prima in te passen in tegenstelling tot andere besparingsmaatregelen, want isolatie mag doorgaans niet aan de buitenzijde en kan aan de binnenzijde tot condens-problemen leiden.”
Veel belangstelling
Ramaekers: “Voor de monumentale status is het essentieel dat je niets ziet van het systeem. Het is en blijft een prachtig leien dak. Voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is het bovendien belangrijk dat het een omkeerbare ingreep is, die kan worden hersteld als dat nodig is. Er is veel belangstelling van partijen die zich met monumenten bezighouden, van architect tot monumentenzorg. Omdat Middelburg het project in een interregionaal Europees subsidietraject heeft opgezet, krijgen wij ook vragen van andere steden binnen dit verband. Zelf heb ik ook al vragen van architecten van nieuwbouwwoningen gehad. Dit systeem wordt ongetwijfeld op grote schaal uitgerold.”
Ruud Derks wijst op plannen om monumentale gebouwen tot hotels te transformeren. “Dat is de perfecte toepassing, gelet op het warm waterverbruik. Een volgende stap is om het systeem geschikt te maken voor ruimteverwarming. Want juist met verwarming van ruimtes kunnen wij in Nederland nog een grote stap in verduurzaming zetten. Niet alleen de moderne panden via een warmtepomp, maar ook die tienduizenden matig geïsoleerde monumentale gebouwen.”
Lei Import / Q-Roof
www.lei-import.nl / www.q-roof.nl
