Krappe dilataties kunnen tot scheurvorming leiden
Dat dilataties nodig zijn om de werking van de buitenmuur op te vangen, komt gevelinspecteur Gerwin van den Berg van Total Wall regelmatig tegen. Want dat dit een vaststaand gegeven hoort te zijn voor aannemers, wil niet betekenen dat het ook altijd gebeurt of dat dit juist uitgevoerd wordt. In deze editie van De Inspectie laten we dat zien aan de hand van een aantal voorbeelden van zowel woningen als kantoorpanden.
Auteur: Harmen Weijer
Naast de hemelwaterafvoer van deze woningen in Venlo is een te krappe dilatatievoeg aangebracht.
Baksteengevels moeten in een aantal gevallen worden voorzien van dilataties. Door aangrijpende belastingen op de gevel en vervorming door temperatuurwisseling kan scheurvorming ontstaan. De aangrijpende belastingen op de gevel zijn het eigen gewicht van de gevel en de windbelasting. In het geval van opgelegde vervormingen zijn dilataties eveneens nodig. Een voorbeeld waarbij sprake is van opgelegde vervormingen, is een door de zon beschenen metselwerkwand die op een zware betonnen fundering staat en die wil uitzetten ten gevolge van een temperatuurstijging.
Te krappe dilatatie
Baksteenmetelwerk heeft een treksterkte die slechts circa 5% van de druksterkte bedraagt. Scheurvorming ontstaat wanneer deze treksterkte overschreden wordt. Dat is te zien bij een complex van in totaal 138 woningen in Venlo waar scheurvorming in de gevels een steeds terugkerend fenomeen blijkt te zijn. In de blokken van 6 tot 10 woningen aan onder andere de Rene van Chalonstraat. Op foto 1 is te zien dat naast de hemelwaterafvoer een dilatatievoeg is aangebracht. “Deze is te krap”, vertelt Gerwin van den Berg van Total Wall. “Tussen de ramen links is het gevolg hiervan te zien, namelijk scheurvorming. Eerder werd dit steeds gerepareerd maar de scheuren kwamen weer terug.”
De dilatatie is groter gemaakt en de rest van de gevels is eveneens verbeterd.
Om dit voor eens en voor altijd op te lossen is meer nodig dan reparaties aan het metsel- en voegwerk. “Voordat we met de uitvoering beginnen, maken we door het intekenen van foto’s visueel zichtbaar wat er moet gebeuren. Hier in Venlo is het advies om de dilatatie breder te zagen. We hebben geadviseerd om rondom de dilataties extra spouwankers te plaatsen, indien niet bekend is of deze er zitten en wat de kwaliteit van de huidige spouwverankering is.”
In combinatie met andere werkzaamheden, zoals totaal gevelonderhoud, is de dilatatie breder gemaakt. De afgespatte hoekjes van de stenen zijn later hersteld met een speciale steenreparatiemortel, uitgevoerd door Voegersbedrijf Mario te Helmond. Het gescheurde metselwerk is hersteld door middel van het toepassen van lintvoegwapeningen.
Veel gemaakte fouten
Gelijmde baksteengevels
Met een glijanker – een stalen hulpmiddel – kunnen in een gevel de muurdelen aan weerszijden van een verticale dilatatievoeg bijeen worden gehouden. Dit glijanker kan bij temperatuurwisselingen in de “huls” heen en weer glijden.
Tegenwoordig wordt de bakstenen gevel steeds vaker gelijmd in plaats van traditioneel gemetseld. Een gevel, die is opgetrokken uit gelijmde baksteen, heeft andere stijfheid- en sterkte-eigenschappen maar de verschillen met betrekking tot het dilateren zijn gering. Door de gemiddelde voegdikte van ca 4-5 mm bij lijmen is het in veel gevallen mogelijk de verticale dilatatievoeg onzichtbaar in het metselverband te laten meelopen. Het is daardoor verstandig niet te zuinig te zijn met het aantal dilatatievoegen.
Glij-ankers
Wanneer de door een verticale dilatatievoeg gescheiden gevelvlakken voorzien zijn van voldoende spouwankers, ook ter plaatse van de randen naast de dilatatievoeg, is de stabiliteit van de muur verzekerd. Het is dan overbodig glij-ankers aan te brengen. Onjuiste toepassing van glij-ankers heeft vooral consequenties wanneer dit gebeurt in een verticale dilatatievoeg die nodig is om de gescheiden gevelvlakken onafhankelijk van elkaar in verticale richting te kunnen laten bewegen.
Kozijnankers
Om het aantal dilatatievoegen te beperken is het van belang de verbinding tussen het binnenblad en het buitenblad zo beperkt mogelijk te laten zijn. Daarom moet worden voorkomen dat de in de gevel aanwezige kozijnen als verbinding tussen het binnen- en buitenblad gaan fungeren. Kozijnankers moeten uitsluitend worden gebruikt om een kozijn aan het binnenblad van een spouwmuur te verankeren.
Knipvoeg
Knipvoegen of koudevoegen zijn verticale voegen in het metselwerk, waarbij het metselwerk aan beide zijden van de voeg koud tegen elkaar wordt geplaatst.. Nadrukkelijk wordt gesteld dat in baksteengevels een knipvoeg niet als een dilatatievoeg beschouwd kan worden. Er is in dit type voeg namelijk geen mogelijkheid van ongehinderd uitzetten van het metselwerk aanwezig.
Met dank aan: Vereniging Koninklijke Bouwkeramiek (KNB)
