Amsterdamse schimmelaanpak boekt vooruitgang, maar huurders nog vaak ontevreden

Auteur: Harmen Weijer.

Schimmelvorming in Amsterdamse huurwoningen wordt sinds 2023 structureel aangepakt door 6 woningcorporaties samen met de gemeente, de GGD, Stichting !WOON en huurdersorganisaties. Foto: Stichting !WOON.

Vocht en schimmel in woningen vormen al jaren een groot probleem in Amsterdam. Uit de gezondheidsmonitor van de GGD (2022) bleek dat bijna een kwart van de Amsterdammers schimmel in de woon- of slaapkamer heeft. Dat leidt niet alleen tot aantasting van het woongenot, maar ook tot gezondheidsproblemen zoals luchtwegaandoeningen en allergieën.

Daarom besloten de Amsterdamse woningcorporaties eind 2023 om samen met de gemeente, de GGD, Stichting !WOON en huurdersorganisaties een gezamenlijke aanpak te starten met als doel om vocht en schimmel tegen te gaan. Inmiddels is de tweede monitor verschenen, die de resultaten over vijftien maanden (november 2023 – januari 2025) in kaart brengt.

15.000 meldingen

Sinds de start van de aanpak zijn er tot maart 2025 15.432 meldingen van vocht en schimmel binnengekomen, waarvan bijna 15.000 uit zelfstandige corporatiewoningen. Dat komt neer op 6,7 procent van de woningvoorraad. De meeste meldingen kwamen uit Nieuw-West, terwijl Zuidoost relatief het hoogste percentage woningen met klachten kent.

“In de afgelopen jaren zien we bij Stichting !WOON een stijgende lijn,” zegt Elmar van den Berg. “Wij krijgen jaarlijks rond de 900 meldingen van bewoners die schimmelproblemen ervaren. We denken dat die stijgende lijn een gevolg is van zowel de wooncrisis als de hogere energieprijzen. Huurders kunnen daardoor immers minder makkelijk naar een andere, betere woning. Men merkt het ook aan de hogere energieprijzen dat er vocht- en schimmelproblemen in hun woning zijn.”

Een belangrijke doelstelling van de aanpak was om meldingen sneller af te handelen. Dat lukt: de tijd tussen melding en oplossing is gemiddeld teruggebracht naar een maand, waar dit eerder vaak langer duurde. Toch blijft de effectiviteit achter, stelt het rapport. Uit de nazorg blijkt dat bij 43% van de woningen de problemen drie maanden later terugkomen. Van den Berg: “Huurders vertellen ons vaak dat er meerdere bedrijven langskomen, maar dat het niet duidelijk is wat er precies gebeurt. Er is onvoldoende regie. Bewoners hebben soms al twee jaar schimmel in huis en voelen zich speelbal tussen corporatie en co-makers.”

Foto: Stichting !WOON.

Duidelijke terugkoppeling gewenst

Een van de scherpste conclusies uit de monitor is dat huurders niet tevreden zijn over de aanpak. In de nazorg gaven zij gemiddeld een rapportcijfer van 5,1. Over de kwaliteit van de oplossing werd slechts een 5,6 gegeven.

“Wij zien dat bewoners vaak geen duidelijke terugkoppeling krijgen,” zegt Van den Berg. “Ze weten niet wat de oorzaak van het probleem is, of welke maatregelen er zijn genomen. Ook de inspectierapporten zijn soms onduidelijk en onvoldoende onderbouwd. Dat is een belangrijk verbeterpunt.”

De 6 woningcorporaties in Amsterdam die meedoen, erkennen deze punten en gaan hard werken om ze aan te pakken, zo zegt Peter Hoogeweg desgevraagd van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties namens de 6 corporaties. “We hebben te maken met een enorm woningbestand van 190.000 huurwoningen en het doorvoeren van verbeteringen kost tijd. Gemiddeld krijgen we zo’n duizend meldingen per maand en dat is door de aandacht van deze aanpak ook meer geworden. Het grootste deel wordt binnen enkele maanden opgelost, maar er zijn hardnekkige gevallen, vaak in oudere woningen, waar ingrepen meer tijd en investeringen vragen. Maar het feit dat we 2 jaar geleden deze gezamenlijke aanpak zijn gestart, geeft ook aan hoe belangrijk we dit vinden.”

Volgens Hoogeweg spelen bij de schimmelvorming in Amsterdamse woningen meerdere oorzaken. “Nederland heeft altijd al met water te maken gehad. Maar met de klimaatverandering valt er meer regen in kortere tijd. Daarnaast gaat het ook om het onderhoud van woningen en hoe mensen hun woning gebruiken. In een krappe markt wonen vaak meer mensen op kleine oppervlakten en wordt er vaker thuisgewerkt, zeker sinds de coronacrisis. Dat vergroot de kans op vochtproblemen.”

Ingenieursbureau Caubergh Huygen wordt zowel in Amsterdam als in Den Haag ingezet om schimmel- en vochtinspecties te doen in huurwoningen. Foto: Caubergh Huygen.

Bouwkundige oorzaken vaak onderschat

Corporaties hebben in het verleden schimmelproblemen vaak toegeschreven aan het gebruik van de woning door bewoners, zoals te weinig ventileren, te veel vochtproductie. De monitor laat echter zien dat schimmel vaak ontstaat door een complexe mix van factoren: oude woningen met beperkte isolatie, koudebruggen, optrekkend vocht uit kruipruimtes, maar ook gedragsfactoren zoals minder stoken door hoge energiekosten. En volgens de monitor ligt de oorzaak in 62% van de gevallen bij (installatie)technische factoren, zoals slechte ventilatie, gebrekkige isolatie of lekkages.

Van den Berg ziet dat enkele bouwkundige tekortkomingen onderbelicht blijven. “Neem vloerisolatie. Dat is letterlijk een ondergeschoven kindje. Bij renovaties wordt vaak gevel- of dakisolatie toegepast, maar vloeren worden vergeten. Dat is bij inspecties ook niet de meest makkelijke plek om te controleren. Al valt dit in Amsterdam heel erg mee als factor van belang omdat er weinig grondgebonden woningen zijn. Maar in die woningen zie je wel situaties ontstaan waarin woningen een beter energielabel krijgen, maar nog steeds schimmelproblemen hebben. Als je kijkt naar de tabel energielabels en schimmelproblemen, zien we dat het aantal meldingen van huurders in huizen met energielabel C en E vrijwel gelijk is. Dan is toch de vraag: wat hebben woningcorporaties gedaan om label C te bereiken? Dat kan zijn gebeurd door betere beglazing en mechanische ventilatie aan te brengen, maar dat lost schimmelproblemen slechts gedeeltelijk op. Het is ons niet helemaal duidelijk of isolatie wel volledig wordt meegenomen; dat is zeker punt van discussie.”

Foto: Stichting !WOON.

Vooruitgang: 20% minder meldingen

Er zijn ook positieve signalen. Het aantal meldingen in de winter van 2024/2025 lag 20% lager dan een jaar eerder. Dat kan wijzen op verbetering door maatregelen, maar Stichting !Woon en de Federatie Amsterdamse Huurderskoepels (FAH) waarschuwen in de evaluatie ook dat het deels komt door ‘meldingsmoeheid’: huurders die het vertrouwen in corporaties hebben verloren en daarom niet meer melden.

De gezamenlijke aanpak heeft ook een forse financiële impact. In 2024 waren de structurele kosten voor de corporaties samen bijna 9 miljoen euro, dat werd uitgegeven aan inspecties, reiniging en bouwkundige maatregelen.

De verwachting is dat dit jaar de kosten met € 500.000 stijgen naar in totaal € 9,2 miljoen. Daarmee laat de aanpak zien dat corporaties het probleem serieus nemen. Van den Berg: “Wij zijn tevreden dat er veel meer aandacht voor het schimmelprobleem is, en dat er afspraken met elkaar zijn gemaakt. Op die manier kunnen we elkaar daaraan houden,” zegt Van den Berg.

Op de vraag of het probleem ooit helemaal opgelost wordt, is hij realistisch: “Nee, daarvoor is het oplossen van schimmelproblemen te complex. Maar verbeteren kan zeker. Met betere communicatie, bouwkundige ingrepen en meer regie kan de aanpak veel effectiever worden. Daar ligt de uitdaging voor de komende jaren. Want vergis je niet: dit is een maatschappelijk probleem: als je schimmel in je woning hebt, voelt het aan alle kanten niet fijn. Dus die onvrede onder huurders begrijpen we heel goed. En zolang huurders niet tevreden zijn, is er nog veel werk te doen.”

Subsidie

Voor de komende jaren heeft die betere bewonersbegeleiding dan ook hoge prioriteit, bijvoorbeeld met de inzet van bewonersbegeleiders en zogeheten ‘schimmelcoaches’. Hoogeweg van AFWC: “De Alliantie en Ymere zetten die al in. De gemeente ziet dat dit helpt en werkt aan een subsidie, die het inzetten van bewonersbegeleiders financieel ondersteunt. Daarmee kunnen we bewoners beter informeren en ondersteunen in het voorkomen van schimmel.”