Gevelisolatie: aan de buiten- of binnenzijde, of in de spouw

 Er is nagenoeg geen woningrenovatie denkbaar zonder isolatie van de gevel. Vaak wordt de renovatie aangegrepen om behalve de isolatie ook de woningen op een hoger peil te brengen door ze meteen een ander, frisser uiterlijk te geven. Maar dat is niet altijd financieel haalbaar. De mogelijkheden voor na-isolatie zijn er in veel kwaliteits- en prijsklassen, zowel aan de binnen- als buitenzijde én in de spouw.
 
Om maar meteen met een mogelijke begripsverwarring te beginnen: met buitengevelisolatie wordt bedoeld dat de gevel aan de buitenzijde wordt geïsoleerd. Tegenover buitengevelisolatie zou je binnengevelisolatie verwachten, maar dat is veelal niet het geval: isolatie aan de binnenzijde heet meestal voorzetwand(en). Het begrip spouwmuurisolatie is echter duidelijk.
 

Keuzefactoren

Met gevelisolatie is een flinke energiebesparing mogelijk. Hierdoor is de investering soms al in twee tot drie terug te verdienen. De keuze voor buiten-, binnen- of spouwisolatie is o.a. afhankelijk van:
– de aanwezige constructie: is er bijvoorbeeld wel een spouw aanwezig?
– de gewenste isolatiewaarde ofwel de gewenste energiebesparing;
– mag de gevel aan de buitenzijde aangepakt/ gewijzigd worden?
– blijven de bewoners tijdens de renovatie in hun woning?
– en uiteraard: het beschikbare budget.
 

Spouwmuurisolatie

Spouwmuurisolatie is de eenvoudigste en goedkoopste oplossing om een gevel te isoleren (zie ook Kosten renovatie met gevelisolatie, elders in dit nummer). Dan moet er natuurlijk wel een spouw aanwezig zijn; veelal hebben woningen die zijn gebouwd tussen 1930 en 1975 een ongeïsoleerde spouw. De breedte van de aanwezige spouw – meestal ongeveer 6 cm – is meteen de maximale isolatiedikte. Een ongeïsoleerde spouwmuur heeft een Rc-waarde van 0,38 m2.K/W, mét isolatie bedraagt de gemiddelde Rc-waarde 1,6.
Met spouwmuurisolatie zijn in het verleden niet altijd even goed resultaten behaald. Er waren nog geen écht geschikte materialen: na onderzoek in gevulde spouwmuren bleek dat het materiaal was ingezakt en er ontstonden vochtproblemen. De materialen die tegenwoordig worden toegepast, zijn goed bestand tegen vocht. Uiteraard blijft normale ventilatie van de woning noodzakelijk, ook na isolatie.
Het vullen van spouwmuren is het werk van gespecialiseerde – en bij voorkeur: gecertificeerde – bedrijven die ook garantie kunnen bieden op hun werk. Zij boren vanaf de buitenzijde gaten in het buitenspouwblad en blazen vervolgens met speciale apparatuur het isolatiemateriaal in de spouw. Ten slotte worden de gaten weer afgedicht.
De spouw kan worden gevuld met schuim (PUR, EPS of UF), korrels (perliet, PS-schuim, (bio)eps-parels) of vlokken (steenwol of glaswol). De isolatiewaarden ontlopen elkaar niet veel, maar PUR-schuim heeft een iets hogere isolatiewaarde
Aandachtspunt bij spouwmuurisolatie is nog de ventilatie van de kruipruimte. In sommige woningen gaat deze ventilatie via de spouwmuren. Deze ventilatie moet in stand blijven, bijvoorbeeld door nieuwe ventilatiekanalen voor de kruipruimte.
Behalve dat spouwmuurisolatie een eenvoudige en goedkope manier is om een gevel te isoleren, is er bovendien nauwelijks overlast voor de bewoners.
 

Buitengevelisolatie

Belangrijke voorwaarde voor het aanbrengen van buitengevelisolatie is dat dit is toegestaan. Bij renovatie is behoud van het uiterlijk soms belangrijk en bij restauratie vrijwel altijd. Een vergunning is altijd noodzakelijk.
Door de gevel aan de buitenzijde te isoleren, kan deze op elk gewenst isolatieniveau worden gebracht, zelfs op passiefhuisniveau (Rc = 10). Daar staat dan wel een forse investering tegenover, maar ook een flinke besparing op de energierekening. De totale kosten van buitengevelisolatie zijn onder meer afhankelijk van de wijze van afwerking van de isolatie: met sierpleisterwerk, metselwerk/ steenstrips, leien, hout, aluminium of kunststofplaten op een regelwerk, enzovoort. Hiermee kan een woningproject ook meteen weer een fris uiterlijk krijgen.
 
Als isolatie worden meestal platen van (geëxpandeerd of geëxtrudeerd) polystyreenschuim of cellulair glas toegepast. Deze platen worden met lijm, mortel of pluggen op de gevel bevestigd. Steenwol- of glaswolplaten tussen een houten regelwerk is ook mogelijk.
Een systeem dat eveneens is ontwikkeld voor buitengevelisolatie is de combinatie van isolatieplaten met steenstrips, die als kant-en-klare panelen op de gevel worden verlijmd. De relatief lichte gevelbekleding maakt het mogelijk – zonder kostbare funderingsaanpassingen – toch een baksteenuiterlijk te krijgen.
Belangrijk bijkomend voordeel van buitengevelisolatie is dat hiermee meteen eventuele koudebruggen goed zijn ingepakt. Ook het aanbrengen van buitengevelisolatie is een klus voor gespecialiseerde bedrijven en leveranciers.
 

Voorzetwanden

Soms is isolatie van de gevels alleen mogelijk aan de binnenzijde: als wijziging van het uiterlijk niet is toegestaan én er geen spouw aanwezig is. Isolatie aan de binnenzijde door middel van voorzetwanden heeft echter twee belangrijke nadelen: de beschikbare oppervlakte wordt kleiner én het aanbrengen van de voorzetwanden is behoorlijk belastend voor de bewoners, als deze in hun woning blijven. Ook radiatoren en wandcontactdozen moeten bij voorzetwanden vaak aangepast worden. En tenslotte worden koudebruggen bij binnenisolatie niet aangepakt/ opgelost.
De kosten van binnengevelisolatie liggen tussen spouwmuurisolatie en buitengevelisolatie in. Dit geldt ook voor de energiebesparing; in principe is hier weliswaar een hoge Rc-waarde mogelijk door het aanbrengen van een dik pakket isolatie, maar meestal wordt de dikte van de voorzetwand beperkt tot maximaal 10 cm. Voordeel van voorzetwanden is dat bewoners dit eventueel – met enige technische ondersteuning – zelf kunnen uitvoeren en daarmee de kosten kunnen drukken.
Een gebruikelijk voorzetwandsysteem bestaat uit isolatiemateriaal (bij voorbeeld steenwol of glaswol, polystyreenschuimplaten) in een stijl- en regelwerk van hout of metaal, afgewerkt met gipsplaten. Daarnaast zijn er ook prefab panelen van hardschuim met gipsplaat.
Belangrijk bij isolatie met voorzetwanden is dat er meestal een luchtspouw van 20 mm tussen de gevel en het isolatiemateriaal aangehouden moet worden om vochtproblemen te voorkomen. Daarnaast dient bij veel isolatiematerialen ook een dampremmende laag aangebracht te worden, aan de warme zijde van de isolatie.
 

Nog meer mogelijkheden

De laatste jaren zijn er ook een aantal nieuwe manieren bedacht en/of producten ontwikkeld om gevels te isoleren en te renoveren. Zo werden bijvoorbeeld in een woningbouwproject de buitenspouwbladen gesloopt en vervolgens werd op het binnenspouwblad een dun, maar relatief hoogwaardig isolatiemateriaal aangebracht en werd er weer een nieuw buitenspouwblad opgemetseld. Dit alles zonder de fundering te hoeven aanpassen, wat vaak een belangrijk uitgangspunt is om renovatie financieel haalbaar te maken.
Als isolatiemateriaal worden bij dergelijke uitvoeringen speciale folies toegepast met combinaties van reflecterende aluminiumlagen met ingesloten luchtlagen of luchtkussens. Soms is ook nog een dunne laag polyethyleenschuim toegevoegd. Of een combinatie met dunne lagen schapenwol.
Dergelijke isolatiematerialen kunnen eveneens worden toegepast in voorzetwanden aan de binnenzijde. Doordat de dikte van deze hoogwaardige isolatiematerialen beperkt is – tot 40 mm – levert dit toch veel energiebesparing op.
 
Meer informatie:
– Milieu Centraal, www.milieucentraal.nl
– Praktisch Duurzaam: www.praktischduurzaam.nl
– Vereniging van Erkende Na-isolatiebedrijven in Nederland (VENIN): www.venin.nl