Aardbevingsschade: innovatieve oplossingen voor versterking en herstel

20 oktober om 00:00 door RenovatieTotaal

In Groningen wordt hard gewerkt aan het herstel van de schade als gevolg van de aardbevingen. Niet alleen om constructies te versterken, maar ook om cosmetische schade teniet te doen. Een oproep van ingenieursbureau Arup en NAM leidde tot een tiental mogelijke innovatieve oplossingen op verschillende niveaus. En in tien testhuizen werden onder meer deze oplossingen onderzocht.

In de media is de laatste jaren veel aandacht voor de aardbevingen zelf, de discussie over het al of niet terugbrengen van de hoeveelheid te winnen gas én de (hoogte van) schadevergoedingen. Ondertussen gebeurt er ook op het gebied van de aanpak van schades én voorkomen van nog meer schades aan woningen al veel. Nog dit jaar (2015) moeten de eerste drieduizend woningen zijn aangepakt, daarna gaat het tempo omhoog naar jaarlijks vijfduizend.
De schattingen over aantallen gebouwen die onderhanden moeten worden genomen lopen sterk uiteen: van 50 tot 90 duizend. Dit betreft alleen woningen, in de schattingen zitten nog geen publieke gebouwen zoals scholen, kerken en ziekenhuizen. Bij monumenten wordt verwacht dat circa 70 tot misschien wel 100 procent beschadigd is. En als het om geld gaat: alleen al van het herstel aan de Groningse huizen wordt de schade geschat op zo’n 6,5 miljard. Bovendien is er geen enkele garantie dat er niet vandaag of morgen weer aardbevingen optreden die deze aantallen woningen én schadebedrag nog verder doen oplopen.
In februari 2015 is het ontwerp van de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) 9998 voor aardbevingsbestendig bouwen ter commentaar gepubliceerd. NEN streeft naar vaststelling van de definitieve NPR in het najaar van 2015. De minister van EZ zal aangeven op welke wijze de NPR in de praktijk toegepast dient te worden. Deze NPR voor aardbevingsbestendige gebouwen sluit aan op Eurocode 8
(NEN-EN 1998-serie) 'Ontwerp en berekening van aardbevingsbestendige constructies'.

Groningse situatie
Hoewel er in het buitenland veel ervaring is met aardbevingen en aardbevingsbestendig bouwen, is de situatie in Groningen uniek: het gaat niet alleen om woningen met dunne spouwmuren, die ook nog eens gemetseld zijn, maar ook de relatief slappe bodem speelt een rol. Daarbij gaat het vaak om rijtjeshuizen, eveneens een typisch Nederlandse bouwwijze.
De NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) nam diverse initiatieven, waaronder – samen met ingenieursbureau Arup – het organiseren van een ‘prijsvraag’ voor oplossingen voor bouwkundige versterkingsmaatregelen. De bedoeling hiervan is onder meer de innovatie te versnellen door transparantie en overdracht van kennis. In mei werd de VAKWERKprijs voor de beste maatregel uitgereikt aan het Amsterdamse bouwadviesbureau Strackee.
Om de schademeldingen in het aardbevingsgebied in de provincie Groningen af te handelen is het Centrum Veilig Wonen in het leven geroepen. Eerder was dit één van de taken van NAM. Centrum Veilig Wonen heeft de schadeafhandeling vanaf 2015 overgenomen. Het centrum is er vooral voor de bewoners: om schade te melden en verder af te laten handelen. Bij het CVW hebben zich honderden bedrijven gemeld die willen meewerken aan inspectie, herstel of bouwkundig versterken. Vooral bedrijven en zzp’ers uit het noorden van het land genieten de voorkeur. Voor medewerkers van die bedrijven is een erkenningsregeling ingesteld die eisen stelt aan opdrachtnemers op het gebied van veiligheid en kwaliteit, maar ook op het vlak van communicatie en klanttevredenheid.

Niveaus van aanpak
De beste oplossing voor een woning is afhankelijk van een aantal factoren, zoals het type en de leeftijd van een gebouw, de gebruikte materialen en de plaats waar het gebouw staat. In de omgeving van Loppersum blijkt het risico op een aardbeving het grootst, maar ook in dorpen als Middelstum, Onderdendam, Overschild, ’t Zandt en andere zijn (forse) schades ontstaan.
In september 2014 schreven ingenieursbureau Arup en NAM een zogenoemde ontwerpconsultatie uit: een competitie waarmee de organisaties alle kennis en expertise van de bouwsector zo goed mogelijk willen benutten. Voor de aanpak van woningen zijn zeven niveaus ingesteld:

Acuut risico: noodmaatregelen (bijvoorbeeld stempels of stutten)
Direct risico: mitigerende maatregelen (bijvoorbeeld schoorstenen)
Samenhang: versterken van wand-vloerverbindingen en/of verstijven van slappe vlakken
Versterken: versterken van bestaande muren, vervangen of toevoegen van muren en/of versterken van de fundering
In het uiterste geval: slopen en herbouw

Aardbevingsbestendig verstevigen betekent overigens niet dat er nooit meer scheuren zullen optreden in de gevels als er opnieuw een aardbeving is. Het gaat er vooral om dat de constructie overeind blijft staan en de bewoners veilig zijn.

Technische oplossingen
Er werden 22 concepten aangedragen door diverse partijen of samenwerkingsverbanden. Na twee selectierondes bleven er tien veelbelovende concepten over die de uitwerkingsronde in gingen. In april en mei brachten de diverse partijen de technische oplossingen aan in de testwoningen van NAM en vervolgens bekeek de jury de oplossingen in de praktijk voor de eindbeoordeling.
De oplossingen op een rij:

ABT en S&P Clever Reinforcement: Voorspanoplossing voor betonnen vloer, houten connectieversterking en spanverband;
Bouwbedrijf de Boer, DAAD architecten, Seismisch Advies: Staarke Hoez’n Moaken;
Emergo Bouwnovatie: Nova plint- en staafankers;
Brands Bouw, DNN groep, Goudstikker-DeVries, Fischer, DP Engineering: Staalframe voorzetwanden;
W2N Engineers, Feddema architect en adviesbureau Van der Plas b.v.: Bevingspider;
Hunebouw, Dantuma Wegkamp en B+O: Isoborg stalen frame;
PDB Design: constructieve dakgoot;
Plegt-Vos, Goudstikker-De Vries, Total Wall Concept, Mapei, Schuler: Doos-in-een-doos;
Pieters Bouwtechniek, Thor-Helical, Remmers: Bouwkundig versterken;
Strackee Bouwadviesbureau: Spouwdonuts.

Aardbevingsbestendige schoorstenen
Ongeveer 800 huizen in Noordoost-Groningen krijgen de komende maanden een nieuwe schoorsteen. Die is gemaakt van aluminium en levert bij een aardbeving dus minder gevaar op dan een van steen. De lichtere schoorsteen kan beter aan het dak worden vastgemaakt.
Een gemetslede schoorsteen kan losraken door het trillen van de woning. Daardoor kan het onveilig worden voor omstanders. De nieuwe schoorstenen zijn aan de binnenkant gemaakt van aluminium. Aan de buitenkant worden er steenstrips opgeplakt die lijken op de originele stenen van het huis. Een aluminium schoorsteen weegt veel minder dan een gemetselde schoorsteen die soms wel 600 tot 700 kilo kan wegen. Centrum Veilig Wonen is nog in overleg met diverse leveranciers die de schoorstenen in grote aantallen prefab kunnen aanleveren.

Meer informatie:

Versterken van gebouwen

ABC Adamas/ Total Wall Concept is actief betrokken bij veel woningen met scheurherstel in Groningen. Inmiddels zijn vele honderden woningen hersteld. Het bedrijf werkte ook mee aan twee van de tien genoemde systemen uit de Ontwerpconsultatie Groningen (zie artikel). Hierbij gaat het om het koppelen van nieuwe binnenwanden aan bestaande buitengevels door middel van de toepassing van onder andere Seismic Connectors, én het koppelen van kanaalplaten aan de buitenmuren door middel van een zogeheten Sockfix en het hierbij toepassen een de zogenoemde Spouwdonut. Beide systemen zijn reeds bestaande systemen, maar door specifieke aanpassingen afgestemd op de Groningse situatie.