Platte daken beschermen tegen gevolgen van klimaatverandering
Ons klimaat verandert langzaam maar wel zeker. Er valt meer en heftigere regenval, de warmere dagen worden steeds heter en we wonen steeds meer in steden. En dat heeft gevolgen voor onze daken. Want hoe verwerken we die veel grotere hoeveelheid water? Voeren we het hemelwater direct af of slaan we het op het dak op? Hoe weten we de temperatuur van vooral platte, donkere daken omlaag te brengen? Gelukkig zijn de oplossingen steeds beter voor handen.
Auteur: Harmen Weijer
Het Nederlandse adviesbureau UNStudio heeft The Coolest White ontwikkeld: een fluorpolymeer coatingsysteem voor gevels met een hoge zonnereflectie van 88 procent.
Veel platte daken van bestaande woningen zijn donker, en dat trekt vooral in deze tijd, de zomer dus, veel warmte aan. Zelfs als het dak geisoleerd is, trekt die warmte toch naar binnen. Een van de meest simpele oplossingen is het simpelweg wit schilderen van de donkere daklaag. Uit veel onderzoek blijkt dat een zwart (bitumen)dak op een warme dag wel 70 graden Celsius kan worden. Een wit dak wordt echter niet warmer dan 40 graden omdat het zonlicht reflecteert. De ruimtes onder een wit dak zijn op warme dagen ongeveer 4-10 graden koeler dan ruimtes onder een zwart dak.
Reflecterende coatings
En het onderzoek naar steeds meer reflecterende coatings gaat steeds verder. Onderzoekers van de Universiteit van Californië hebben vorig jaar een verf weten te maken voor daken en muren die witter is dan vers gevallen sneeuw. De weerbestendige verf reflecteert 98 procent van zonlicht. Belangrijkste aanpassing ten opzichte van andere coatings is dat deze verf het mineraal bariet als basis heeft en daarnaast teflon bevat. Daardoor reflecteert het niet alleen zichtbaar licht, maar ook het infrarode deel van zonlicht. Dat licht is niet zichtbaar maar wel door ons te voelen.
Als je alleen gevels van staal of aluminium wilt wit maken, hoeft je niet eens zo heel ver te reizen om al heel innovatieve witte coatings op te halen. Het Nederlandse adviesbureau UNStudio heeft namelijk in 2019, in samenwerking met Monopol Colors, The Coolest White ontwikkeld. Dat is een fluorpolymeer coatingsysteem voor gevels met een hoge zonnereflectie van 88 procent. Deze fluorpolymeer lijkt sterk op Teflon en zorgt dus ook voor een goede slijtvastheid.
Steeds populairder worden groendaken op platte uitbouwen van woningen en andere gebouwen. Dat mes snijdt immers aan veel meer kanten dan aanvankelijk gedacht. Want groendaken zorgen dat het op warme dagen in huis 3 tot 4 graden koeler is. Dat komt door 3 natuurlijke omstandigheden: groen warmt minder snel op dan bitumen of epdm-daken, planten koelen zichzelf én de omgeving af door waterverdamping via de bladeren, en de dikte van groendaksystemen zorgt er voor dat warmte minder snel het dak bereikt.
Maar daarnaast wordt het nog belangrijker om dat water vast te houden, zo worden donkere daken ineens blauw-groene daken. Uit onderzoek in 2017 en 2018 op het dak van het voormalige Marinterrein in Amsterdam blijkt dat daken met een opslag- en capillair irrigatiesysteem bijna 50% meer inkomende (zonne-) energie omzet naar verdamping van water in plaats van opwarming van lucht dan conventionele groene daken.
Op het dak van het voormalige Marinterrein in Amsterdam is een groendak gerealiseerd. Daarbij is tevens onderzocht dat een dak met een opslag- en capillair irrigatiesysteem bijna 50% meer inkomende (zonne-) energie omzet naar verdamping van water dan conventionele groene daken. Foto: Gemeente Amsterdam.
Retentiedaken
Retentiedaken gaan nog een stap verder. Ze hebben als functie het regenwater tijdelijk op te slaan om het daarna langzaam af te voeren. Door deze waterberging en waterbuffering op daken kan het riool worden ontlast. Daarvoor wordt meestal onder de substraatlaag van het groendak een waterhoudende laag aangebracht. En omdat groendaken werken als een spons kunnen ze tussen de 15 tot wel 100 liter water per vierkante meter vasthouden, afhankelijk van hoe rijk begroeid het groendak is.
Steeds meer gemeenten ondersteunen groendaken omdat het hen helpt klimaatstress in hun steden tegen te gaan. Amsterdam en Rotterdam zijn het verst, maar een hele trits aan gemeenten stimuleren hun inwoners om groendaken te realiseren. De website Groendak.nl laat een mooi overzicht zien van gemeenten waar subsidie te verkrijgen is.
Maar welke daken zijn hiervoor geschikt? Vuistregel is dat dakconstructies met EPDM of bitumen, betondaken en hellende daken tot 45 graden helling groendaken aan kunnen. Niet geschikt zijn golfplaten, tenzij deze van Eternit zijn en er voldoende balken onder zitten van voldoende dikte, zinken daken, dakpannen daken en sandwichpanelen. En daken met grind vergen wel eerst dat dit grind verwijderd moet worden.
Afvoeren
Bij een plat dak is het belangrijk dat het hemelwater (regen, sneeuw, hagel) snel en geheel wordt afgevoerd, want het is niet bevorderlijk voor de kwaliteit van de dakbedekking als er water blijft staat. De meeste daken hebben een hellingsgraad van tussen de 2 en 5 graden. Dit voorkomt plassen op het dak en hierdoor verloopt de afvoer vlot. En omdat het bij platte daken niet gebruikelijk is om een dakgoot te hebben, moet het hemelwater op een andere wijze worden afgevoerd. De vuistregel om regenwater snel af te voeren is de cm²/m² regel : per vierkante meter dak moet er een opening zijn van een vierkante centimeter in de regenwaterafvoer. Wellicht is het nodig om in het kader van de te verwachten heftige neerslag door klimaatverandering een grotere regenpijp te kiezen in plaats van de gangbare pijpen met een diameter van 80 mm. Meestal worden pijpen van 100 mm alleen bij grotere dakoppervlakken gebruikt, maar om vooral regenwater snel af te voeren zijn bredere pijpen waarschijnlijk meer nodig.
