Pakhuis Santos op Katendrecht getransformeerd met optopping

Auteur: Els Arends. Foto’s: Arjen Veldt, Burgy. Artists’ impressions: Renner Hainke Wirth Zirn Architecten en WDJArchitecten

Pakhuis Santos werd gebouwd in 1901-1902 en vernoemd naar de Braziliaanse havenstad Santos, waarvandaan koffie werd verscheept naar Rotterdam en hier werd opgeslagen. Foto: Burgy.

Pakhuis Santos op Katendrecht in Rotterdam is ruim 120 jaar oud en staat er opvallend goed bij voor een monument van deze leeftijd. Wat daarbij helpt is dat in het pand nooit is gestookt en dat het er goed tocht. Daardoor ontstaan er minder vochtproblemen, die kunnen leiden tot houtrot. Het pakhuis combineert functionaliteit en constructie met bijzondere architectuur. Het minimale ontwerp is uitgevoerd met duurzame materialen, zoals natuursteen, die in alle details mooi zijn uitgewerkt. Dat is te zien aan de geleding in de gevels en de detaillering van de vensters.

Constructie

Pakhuis Santos meet 30×30 m. Nu is de enorme omvang van de verdiepingen nog goed te zien.

Pakhuis Santos meet 30×30 m. Nu is de enorme omvang van de verdiepingen nog goed te zien. Het pand staat op een paalfundering, waarop poeren van een flink formaat (circa 1,30 x 1,90 meter) gemetseld zijn. Vanaf de begane grond tot en met de vijfde verdieping (25 meter hoog) is een constructie gebouwd van gietijzeren kolommen met een grid van 4,5 meter onderlinge afstand. De kolommen worden per verdieping omhoog, steeds slanker.

De verjongende kolommen steunen door de verdiepingsvloeren heen, van boven naar beneden op elkaar af. Iedere kolom bestaat uit vier ijzeren schaaldelen, die aan elkaar bevestigd zijn met klinknagels. Op de begane grond en de eerste verdieping zijn de kolommen in de loop der jaren bekleed met een aanrij-beveiliging van beton. Deze wordt verwijderd om de kolommen in hun originele staat weer zichtbaar te maken.

Pakhuis Santos heeft een bijzondere en hoge vloerbelasting. Per vierkante meter kunnen de vloeren 2.000 kilo dragen (normaal is 200 kilo). Iedere kolom heeft aan de bovenzijde brackets, waar vervolgens stalen balken op liggen. Op die stalen balken liggen houten dwarsbalken, met een hele kleine hart-op-hartafstand. Daarbovenop ligt een dubbellaags planken vloer. De planken liggen in twee richtingen 45 graden ten opzichte van de balken. De planken zijn ongeveer 2,5 cm dik. De vloeren zijn van oudsher afgewerkt met een soort asfaltlaag, die circa 2 cm dik is.

Hennebique systeem

Het pand staat op een paalfundering, waarop poeren van een flink formaat (circa 1,30 x 1,90 meter) gemetseld zijn.

Op de begane grond staat nog twee wanden, gebouwd volgens het Hennebique systeem. Dit systeem werd ontwikkeld door de Fransman François Hennebique (1842-1921) en maakte het mogelijk van betonnen vloeren, wanden en zuilen een monoliet (= stijf) geheel te maken.

Het baaskantoortje op de begaande grond blijft behouden inclusief de uitgesleten houten trap. Via het baaskantoortje is een van de twee trappenhuizen te betreden. Het andere trappenhuis bevindt zich aan de andere zijde van het gebouw. De trappenhuizen blijven geheel behouden, maar worden straks niet gebruikt voor het publiek van het designwarenhuis stilwerk.

Bij de transformatie behoudt Pakhuis Santos zijn industriële uitstraling. De historische constructie van beton (op de lagere verdiepingen) en staal (op de hogere verdiepingen) blijft bijvoorbeeld geheel in het zicht en wordt ook niet geschilderd. Zo blijft het authentieke beeld helemaal behouden. Dit betekent dat alle nieuwe leidingen en de wijze waarop ze bevestigd zijn, ook zichtbaar blijven. Ook de benodigde versterking om de twee nieuwe verdiepingen op het dak, de zogeheten optopping, te dragen zal in het zicht blijven. In het werk zullen de vaklieden de nodige aandacht besteden aan een slimme uitvoering, zodat leidingen en constructie er fraai uit komen te zien.

Nieuwe indeling

Het pakhuis krijgt twee liften, twee nieuwe noodtrappenhuizen, een groot atrium met een prachtige trappartij. In de kelder komt een evenementenruimte. De begane grond wordt multifunctioneel. Deze wordt ingericht als markthal en krijgt ingangen aan drie zijden, laat stilwerk weten. Ook worden er lezingen, jazz-concerten, workshops en andersoortige activiteiten georganiseerd.

Bovenop het gebouw worden rondom een enorm daklicht twee extra verdiepingen gebouwd voor een bar, vergaderruimtes en kantoren voor de winkeliers. In de zevende verdieping is plaats voor 16 shortstay-appartementen.

De optopping wordt aan het zicht onttrokken door een bijzonder, ‘zwevende kroon’ van geperforeerde aluminium gevelbeplating.

Op de eerste tot en met de vijfde verdieping is rond een grote vide de retail gesitueerd. Bovenop het gebouw worden rondom een enorm daklicht twee extra verdiepingen gebouwd voor een bar, vergaderruimtes en kantoren voor de winkeliers. In de zevende verdieping is plaats voor 16 shortstay-appartementen. De optopping wordt aan het zicht onttrokken door een bijzonder, ‘zwevende kroon’ van geperforeerde aluminium gevelbeplating. De twee nieuwe verdiepingen liggen een stuk terug vanaf de historische gevel, waardoor een omloop ontstaat.

De werkzaamheden zijn eind vorig jaar gestart en het is de bedoeling dat het getransformeerde gebouw in 2023 weer wordt geopend.

Met dank aan: Burgy Bouwbedrijf, stilwerk