Circulaire renovatie op Schiphol Trade Park geeft gebouw iets extra’s

Auteur: Bianca Woutersen
Foto’s: Heembouw

Het Circulair Paviljoen is een loods op het business park Schiphol Trade Park die Heembouw in opdracht van SADC (Schiphol Area Development Company) heeft omgebouwd naar (tijdelijke) kantoorunits voor startups en scaleups die gericht zijn op circulariteit en duurzaamheid.

Het Circulair Paviljoen is een loods op het business park Schiphol Trade Park die Heembouw in opdracht van SADC (Schiphol Area Development Company) heeft omgebouwd naar (tijdelijke) kantoorunits voor startups en scaleups die gericht zijn op circulariteit en duurzaamheid. Het Circulair Paviljoen biedt de mogelijkheid om elkaar te inspireren, te motiveren en daarmee circulariteit naar een next level te brengen.

Bij circulariteit gaat het wat ons betreft om drie dingen:

• Demontabel bouwen, zodat materialen op termijn herbruikbaar zijn;
• Bestaande materialen en producten hergebruiken;
• Van bestaande materialen nieuwe producten maken.

Dat brengt verder de volgende vier aandachtspunten met zich mee:

Wederzijds vertrouwen

Als ontwerpende bouwer zijn we gewend aan een heel hechte samenwerking tussen de opeenvolgende disciplines van ontwerp, werkvoorbereiding en uitvoering. Dat is belangrijk, want doordat je aan het begin van een project nog niet weet welke materialen allemaal beschikbaar komen, kun je het ontwerp tussentijds nog wijzigen. Het is echt een interactief proces, waarbij wederzijds vertrouwen tussen alle betrokken partijen heel belangrijk is.

Een voorbeeld: voor het Circulair Paviljoen vonden we bij een lokale handelaar prachtige, authentieke ramen uit het Arsenaal in Leiden. De architect was er meteen van overtuigd dat dit samen met hergebruikte balken de buitenwand kon worden van de loods. De ramen waren echter niet allemaal even groot. We hebben daarom elk individueel raam ingemeten en ingetekend, waarna het ontwerp er zoveel mogelijk op is aangepast.

Dat soort aanpassingen en speling houden om maatverschillen op te vangen, is vaker nodig, zowel in het ontwerp als in de uitvoering. Zo hebben we bij het Circulair Paviljoen alle ramen eerst in de werkplaats genummerd en aangepast, waarna het geheel op de bouw in elkaar is gezet. Deze topprestatie is alleen mogelijk als er goed wordt samengewerkt de klant, architect en andere betrokken partijen.

Voor het Circulair Paviljoen vond Heembouw bij een lokale handelaar prachtige, authentieke ramen uit het Arsenaal in Leiden. “De ramen waren echter niet allemaal even groot. We hebben daarom elk individueel raam ingemeten en ingetekend, waarna het ontwerp er zoveel mogelijk op is aangepast.”

Flexibiliteit

Bij het toepassen van hergebruikte materialen heb je meestal twee keuzes:

• Het product in de eigen hoedanigheid toepassen en het ontwerp aanpassen;
• Het product aanpassen om het in te passen in het architectonisch ontwerp.

In het Circulair Paviljoen zijn 22 hergebruikte kozijnen en deuren, inclusief hang- en sluitwerk, toegepast, die dienen als toegang tot elke huurunit. Destijds was Heembouw bezig met de verbouwing van het Centre Court in Den Haag waar toen juist binnendeuren en kozijnen vrijkwamen.

Het is belangrijk hierin een gedegen afweging te maken. Zo hebben we in het Circulair Paviljoen 22 stuks hergebruikte kozijnen en deuren, inclusief hang- en sluitwerk, toegepast, die dienen als toegang tot elke huurunit. Destijds was Heembouw bezig met de verbouwing van het Centre Court in Den Haag waar toen juist binnendeuren en kozijnen vrijkwamen. Het is niet gebruikelijk om binnendeuren te gebruiken als een buitendeur, maar doordat er een zogeheten parapluvergunning werd afgegeven die tot 2028 geldig is, heeft het gehele bouwteam ervoor gekozen om deze materialen toe te passen.

In de uitvoering hebben we extra aandacht gegeven aan de aansluiting van het bestaand hang- en sluitwerk en de detaillering van de onderdorpel. Ook hebben we extra aandacht gegeven aan de sealing van de omkanten en zichtzijden van de sparingen in de deuren. Hiernaast zijn de deuren voorzien van een lekdorpel. Gedurende de onderhoudsperiode zien we dat het bijhouden van het schilderwerk van deze deuren belangrijk is, zodat de deuren niet gaan uitzetten door vocht. Tijdens het onderhoud is gebleken dat niet alle bestaande schroeven van RVS waren, waardoor we deze schroeven hebben vervangen.

Een ander voorbeeld: de constructie van de huurunits in het Circulair Paviljoen bestaan uit Skellet-profielen. Het grote voordeel hiervan is dat de units daardoor aan het einde van hun levensloop kunnen worden gedemonteerd. Er kan dan met de losse onderdelen weer een nieuwe constructie opgebouwd worden, zelfs met een compleet nieuwe functie.

De strakke maatvoering van dit systeem (op 25 mm) betekent wel dat aansluitende materialen ook in dat stramien moeten passen. Doordat we binnen dit project gebruik hebben gemaakt van de hierboven genoemde hergebruikte kozijnen en binnendeuren was dat wat lastig. De maatverschillen zijn uiteindelijk weggewerkt in een aangepaste detaillering van de stelkozijnen. Deze voorbeelden laten zien dat flexibiliteit van alle partijen nodig is om circulair bouwen te doen slagen.

De constructie van de huurunits in het Circulair Paviljoen bestaan uit Skellet-profielen. Het grote voordeel hiervan is dat de units daardoor aan het einde van hun levensloop kunnen worden gedemonteerd.

Plannen en deadlines

Ook is het belangrijk bij circulair renoveren om je te realiseren dat het zoeken naar materialen tijd kost. Wij beginnen daar altijd goed op tijd mee, zodat we materialen eventueel ook kunnen reserveren. Als het echter niet lukt, besluiten we op een bepaald moment ook om ermee te stoppen, anders brengen we de planning in gevaar.

Voor de raamkozijnen van de huurunits in het Circulair Paviljoen hebben we bijvoorbeeld geen direct herbruikbare materialen kunnen vinden. Hiervoor hebben we een andere circulaire oplossing voor gevonden, namelijk circulaire houten kozijnen. Deze kozijnen zijn gemaakt van gebruikt hout. Hiervoor worden onder andere glaslatten, brievenbussen en oude deuren gebruikt. De raamkozijnen en de viertal dubbele deurkozijnen zijn hiervan gemaakt. Zowel in de uitvoering als later in het onderhoud is dit verder niet zichtbaar.

Doe het vanuit je hart

Tot slot is het belangrijk om duurzaamheid niet te doen om een bepaald certificaat of iets dergelijks te halen. De intrinsieke motivatie moet uit je hart komen. Dan levert het zo veel meer op en haal je er het meeste uit. Wij zijn als team bijvoorbeeld ook kritisch over waar we de materialen vandaan halen. Want enorme en verre transporten zijn uiteraard onwenselijk. We hebben ook oog voor het afval dat we creëren en proberen dat zoveel mogelijk te beperken.

Wij gebruikten voor het Circulair Paviljoen planken van Siberisch Larikshout vanwege het randje dat om dat hout heen zit. De architect noemt dat een schaduwvoeg. Normaal gesproken wordt de helft van zo’n plank weggegooid, omdat alleen het deel met het randje wordt gebruikt. Wij maakten in de werkplaats eenzelfde randje aan de andere helft, zodat we de hele plank konden gebruiken en geen afval creëerden.

De constructie van de huurunits in het Circulair Paviljoen bestaan uit Skellet-profielen. Het grote voordeel hiervan is dat de units daardoor aan het einde van hun levensloop kunnen worden gedemonteerd.

Al met al kan ik circulair bouwen en renoveren van harte aanbevelen. Het is prachtig om bestaande producten een nieuw leven te geven en het doet absoluut geen afbreuk aan de kwaliteit van het gebouw. Sterker nog, het geeft een gebouw iets extra’s. Nu nog steeds straalt het Circulair Paviljoen rust uit en heeft het een verhaal.

Meer info: www.heembouw.nl