Circulaire geveleconomie krijgt boost met ReFace
Een circulair gebruik van gevels komt een stuk dichterbij met het net opgestarte project ReFace. Zowel leveranciers en producenten als urban miners werken in dit project samen. Door afvalstromen bij sloop en renovaties, maar ook in bestaande processen bij producenten, goed in kaart te brengen, wordt de basis gecreëerd om vraag en aanbod van gebruikte materialen voor gevels op elkaar aan te laten sluiten.
Door Harmen Weijer
Alkondor is betrokken bij het consortium Inside Out dat in Utrecht een hoogbouwflat renoveert. In deze flat worden nieuwe geveldelen geplaatst, die niet alleen beter zijn geïsoleerd, maar waarin ook zonnepanelen, ventilatie-units en zonwering zijn geïntegreerd.
De branchevereniging van gevelbouwers, de VRMG, is in samenwerking met een aantal marktpartijen het ReFace-project gestart, want de gevelindustrie wil graag een positieve bijdrage leveren aan de wereld van morgen. Dat zal een circulaire geveleconomie zijn, waarin producten en materialen worden hergebruikt, stelt Stingo Huurdeman van de VRMG. “Voor hoogwaardig hergebruik is het nodig om te weten wat er aan gevelelementen, -producten en -materialen vrijkomt, maar ook waar en wanneer. Daarom hebben we voorafgaand aan dit project het platform Cirlinq opgezet. Hierin registreren wij producten en materialen die in de gevel worden verwerkt. We voorzien deze van een identifier, zoals een QR-code of een chip en maken ze uniek identificeerbaar en traceerbeer. Hierdoor ontstaat er een producten- en materialenpaspoort, dat alle informatie gedurende de levensduur van het product opslaat.” Het product krijgt daarmee een DNA, zodat een producent datagedreven besluiten kan maken of de materialen in het product hergebruikt kunnen worden. Hiermee wordt de circulariteit bevorderd.
Het project ReFace gebruikt het platform Cirlinq, dat door brancheorganisatie VMRG is opgezet. Daarin worden producten en materialen geregistreerd die in de gevel worden verwerkt. Die worden voorzien van een identifier, zoals een QR-code of een chip om ze identificeerbaar en traceerbeer te maken.
Vraag en aanbod
Met een ander platform, Excess Materials Exchange (EME) geheten, werkt Cirlinq nauw samen. Huurdeman: “Dit brengt vraag en aanbod bij elkaar. Dus als één van de materialen vrijkomt, bijvoorbeeld bij een renovatie, kan het worden aangeboden aan een andere gebruiker. EME bekijkt daarbij wat de financiële en ecologische waarde is van de vrijgekomen producten, en brengt daarna het vraag en aanbod samen via 4D Matchmaking. Zo eindigen hoogwaardige materialen niet als afval.”
Het ReFace project verkent wat er nodig is om deze platformen verder te integreren. Huurdeman: “We kijken eerst welke data nodig is voor het verkrijgen van het juiste inzicht in de producten. Dan kijken we welke data er is en of deze toegankelijk is. Dat testen we uit in verschillende pilots met diverse producenten en afnemers.”
Een van die producenten is Pilkington, glasproducent voor de bouwsector. Het van origine Britse bedrijf, dat sinds 2006 tot de Japanse NSG Group behoort, is al jaren actief op circulair vlak. En dat betekent vooral heel veel pionieren, vertelt Gerrit Maring, sustainability coördinator van Pilkington Nederland. “Wij hebben in 2019 onder andere geparticipeerd in het project “Risidual Value Calculator” van TNO waarbij onderzocht werd wat de restwaarde is van gebruikte materialen in de bouw. Nu is circulair hergebruik van glas best een lastig verhaal, want vind daar maar eens afnemers voor. Er is een gebrek aan een goed platform waar circulaire vraag en aanbod samen komen. Ontwerpen met gebruikte materialen is ook precies omgekeerd ontwerpen zoals we nu gewend zijn. Want nu ontwerpen we eerst en gaan we daarna bijvoorbeeld ramen produceren; in de circulaire economie kijk je eerst wat voor handen is.”
Net geproduceerd glas kan om uiteenlopende redenen niet meer gebruikt worden voor het doel waarvoor het is geproduceerd. Dit gaat nu het recyclingstraject in. Dat kan anders, vindt glasproducent Pilkington Nederland.
Ketensamenwerking
Dat vraagt om veel meer samenwerking in de keten, zoals ReFace juist wil realiseren, weet Maring. “Wij zijn hierbij al vroeg betrokken en uit een aantal sessies met ketenpartners – van architecten tot sloopbedrijven – hebben we een aantal quick wins gesignaleerd. Hoewel quick, het vraagt nog steeds veel tijd en energie, maar we hebben gekeken naar faalkosten in de bouwketen. Soms kan net geproduceerd glas om uiteenlopende redenen niet meer gebruikt worden voor het doel waarvoor het is geproduceerd. Dit gaat nu het recyclingstraject in. Dan moet je denken aan dubbele bestellingen, kleur- en maatafwijkingen, maar ook kleine optische afwijkingen. Dan gaat het bijvoorbeeld om kleine krasjes op het glas, die met het blote oog amper te zien zijn en daardoor niet door de strenge keuring komt. Dat glas is in technisch opzicht 100% goed en dus nog heel goed bruikbaar.”
Dat bleek tevens uit een onderzoeksproject dat twee studenten van de Saxion Hogeschool voor Pilkington Nederland begin dit jaar opleverden in het kader van hun minor Circulaire Economie. Belangrijk daarbij is dat de verschillende kenmerken van het te hergebruiken glas goed wordt geregistreerd, denk in het geval van glas aan de U-waarde of doorvalbeveiliging. “Net op het moment dat we dit verder wilden uitwerken kwam het project ReFace in beeld, dus we hebben uiteraard gezegd dat we dit samen gaan ontwikkelen met Cirlinq en EME.”
Op dit moment is Maring druk doende deze kenmerken in te voeren in de pilot. “Die pilot is een testgevel op papier, waarvan wij het glas verzorgen en waaraan we dus kenmerken toevoegen voor in het Cirlinq en EME-systeem. Het voordeel om met net geproduceerd glas te werken is dat we weten wat de specificaties zijn. Dat is op dit moment moeilijk met tweedehands glas van onbekende herkomst. En nog een voordeel, hoewel minder circulair: als een afnemer 3 glaselementen zou zien in de database maar er eigenlijk 10 nodig heeft, kunnen we deze op maat bijproduceren.”
Gevel-as-a-service
Pilkington Nederland is een van de leveranciers aan gevelsysteembouwer Alkondor uit Hengelo. Deze bouwer assembleert gehele gevels in prefab, waarna ze in delen op locatie aan gebouwen worden bevestigd. Zo is Alkondor betrokken bij het consortium Inside Out dat in Utrecht een hoogbouwflat renoveert. “ReFace past precies in ons doel om gevel-as-a-service te kunnen aanbieden aan gebouweigenaren”, vertelt Martijn Veerman van Alkondor. “We willen namelijk graag de komende 30 jaar betrokken zijn bij onze klanten en door prestatieafspraken te maken op het gebied van gevels is dat voor hen en voor ons heel interessant. Op dit moment is het echter heel moeilijk om financiers en banken hiervoor warm te krijgen. Zij financieren op basis van de restwaarde, die op dit moment wordt bepaald door de huidige marktvraag. Dit omdat taxateurs niet weten hoe gevels er over 30 jaar bij staan. Maar op basis van de huidige marktvraag gaat geen bank ons concept financieren. ReFace helpt ons daarin, met partners als Alba Concepts en New Horizon, die bekwaam zijn in deze materie. Hoe breder we dit in Reface uitdragen, des te meer vertrouwen we weten op te wekken bij financiers.”
Alkondor wil samen met RE-Born en GearCraft gevel-as-a-service toepassen bij de renovatie van een pand aan de Waldeck Pyrmontkade in Den Haag.
Rekenen aan de waarde
Technisch is het in ieder geval mogelijk, vertelt Veerman. “We hebben een nieuw gevelsysteem ontwikkeld, dat we in de loop van dit jaar op de markt willen zetten. Dit systeem is modulair en losmaakbaar en dus circulair. Het wordt niet met bouten en moeren bevestigd, maar is inklembaar, zodat het ook eenvoudig te verwijderen is en daarna weer opnieuw te gebruiken is. Dat is nodig zodat we ook met zekerheid garanties kunnen geven dat we de gevel over 30 jaar weer kunnen hergebruiken. Dankzij ReFace kunnen we bepalen of dit systeem circulair genoeg is, of dat we het nog moeten aanpassen. En we kunnen dankzij ReFace rekenen aan de waarde van de gevelsystemen.”
Welke pilot Alkondor precies gaat inbrengen is nog niet helemaal duidelijk, maar gerede kans dat dit een nieuw project in Den Haag gaat worden. Veerman: “Het betreft een gebouw in Den Haag aan de Waldeck Pyrmontkade. We hebben de intentie om hier eind dit jaar samen met RE-Born en GearCraft gevel-as-a-service toe te passen, dus op basis van verhuur waarbij de gebouweigenaar geen eigenaar meer is van de gevel. De contracten zijn in concept klaar en eind dit jaar beginnen we met de montage van de geveldelen.”
