“Artificial Intelligence moet Assistance Intelligence worden”

Auteur: Harmen Weijer

Ballast Nedam maakt sinds 2 jaar gebruik van een metselrobot. Foto: Ballast Nedam.

AI is eigenlijk al een aantal jaren aanwezig in systemen, al waren we daar ons niet van bewust, stelt Arjan Walinga. “We maken eigenlijk onderscheid in twee soorten AI: generatieve AI en AI-taalmodellen. Onder die laatste valt bijvoorbeeld ChatGPT. Maar in de bouw- en onderhoudssector hebben we vooral te maken met die eerste variant. Daar zie je AI in systemen voor werkvoorbereiding, calculatie, herkennen van beelden via camera’s. Maar AI wordt ook gebruikt bij factureren, bijhouden van voorraden of plannen van transport, dus het procesmatige van het werken in de bouw. Daarnaast is AI steeds meer geïntegreerd in producten, zoals slimme huizen en producten in kantoren. AI kun je zien als de next level van digitalisering.”

Bouwontwerp

Als voorbeeld van zo’n next level-beweging in de digitalisering is de invloed die AI kan hebben op het bouwontwerp. Walinga: “Dat begint bijvoorbeeld bij een gebied, waar je wilt bouwen. Bij AI geef je via prompts aan welke beperkingen er zijn, zoals de indeling van land en zonligging. Ook geef je bijvoorbeeld aan hoeveel mensen er moeten gaan wonen. En zo zijn er nog meer zaken die je kunt toevoegen. Het AI-programma komt daarna met een hele serie van opties, waarvoor in het verleden architecten heel veel rekenwerk moesten verrichten.”

Ook in gebouwen kan AI een serie van opties genereren, die bij een renovatie van belang kunnen zijn. “Tijdens een AI-bijeenkomst in Helsinki, waar Peter en ik samen waren, werd een tool gepresenteerd die beproefde modules van badkamers, liftschachten, keukens ed., samenbracht en aan de hand van de vorm van het gebouw tot eigenlijk een definitief ontwerp kwam.” Breeman: “Dat gebeurde wel op een veilige manier, want het ging om een gesloten AI-systeem. Als je dat via open AI-systemen zou doen, komt al die informatie op het internet tercht.”

Robotisering

Een andere vorm van digitalisering in de bouw is robotisering. “Denk aan de slimme metselrobot. Die houdt niet op bij het alleen metselen van een muurtje, maar denkt ook mee over bijvoorbeeld verkeerde maten van profielen. Hij werkt eigenlijk zoals een metselaar, die registreert, denkt en actie onderneemt. Alles met behulp van AI.”

Het grootste voordeel van AI is dat het sneller dan de nu gangbare digitale middelen tot resultaten komt. Breeman: “Alle gebouwen in Nederland bijvoorbeeld zijn van buiten al ingescand, dus het casco kun je als ontwerper al importeren in bijvoorbeeld programma’s als Revit. Dat inscannen is gedaan door het Nederlandse bedrijf 3DBAG. Door middel van een point cloud kun je het binnenwerk in kaart brengen, en dat gecombineerd met AI kun je al zien welk kozijn wel of niet geschilderd moet worden. Dat is voor zowel woningcorporaties als onderhoudsbedrijven hele belangrijke informatie.”

Foto: Ballast Nedam.

Menswaardigheid

Heeft dat niet gevolgen voor de menselijke maat, zowel voor architecten als de bouwprofessionals op de bouwplaats? Moeten zij zich druk maken of ze straks nog wel nodig zijn? Walinga: “Op dit moment zijn er te weinig architecten, werkvoorbereiders en vakmensen, zeker ook gezien de bouw- en verduurzamingsopgave die we hebben. Maar we stellen ons zeker de vraag: moeten we nu al het schilderwerk overlaten aan een schilderrobot? Wat betekent dat voor het aantrekkelijk maken van het beroep? Want als je aan een schilder vraagt wat hij het leukst aan zijn werk vindt, is dat aflakken. Wij vinden dat we daarvoor geen robots moeten inzetten. Je zou er beter voor kunnen kiezen dat het mindere werk – denk aan schuren, schoonmaken en opnemen – door robots gedaan kan worden. Hoe dan ook willen we wel dat de menswaardigheid in de sector moet blijven, ook met de komst van AI. AI kan de vele opties sneller naast elkaar leggen, dan is er altijd nog een mens die daarover moet beslissen.”

Breeman: “We hebben het dan ook steeds vaker niet meer artificial intelligence, maar over assistance intelligence. Het is geen vervanging van ons werk in de bouw- en renovatiesector, maar een ondersteuning er aan.”