Ultrasone techniek voor houtrot opsporen blijkt veelbelovend

Houtrotonderzoek wordt nu nog vaak gedaan op een destructieve wijze, door met een priem in bijvoorbeeld een kozijn te prikken.

In het eerste onderzoek in 2021 was het uitgangspunt – net als in het vervolgonderzoek – niet-destructieve opsporing van houtrot. Voor dit eerste onderzoek namen enkele lidbedrijven verschillende soorten hout in verschillende soorten condities mee naar het TNO-lab. Het ging in dat geval om nat en droog hout, licht- en donkergekleurd, en van meranti tot vurenhout. Het onderzoek toonde aan dat inderdaad op deze manier vocht is te ontdekken, en vocht is een indicator voor mogelijk te ontstaan houtrot. Deze eerste uitkomsten leverden weliswaar niet direct een handzaam en betaalbaar apparatuur op, maar wel degelijk aanknopingspunten voor een vervolg.

Edwin Meeuwsen, sectormanager Totaal bij OnderhoudNL legt uit dat opdrachtgevers vooraf vaak precies willen weten wat het herstellen van houtrot gaat kosten. “Bovendien wordt het risico van meer of minder houtrot dan voorzien, steeds vaker volledig neergelegd bij het onderhoudsbedrijf. Er is dus een grote behoefte aan een niet-destructieve, snelle en betrouwbare techniek om houtrot op te sporen.”

De hyperspectrale metingen laten in deze houten plank zien waar het meeste vocht is: hoe blauwer, des te meer vocht in het hout.

Beter inzicht krijgen

Een van de deelnemende bedrijven is Schildersbedrijf Jeroen Hulsen uit Veghel. Hulsen: “In de praktijk loop ik regelmatig tegen de vragen aan als ik ergens een verdachte plek vind; ‘Wat is hier aan de hand?’, ‘Hoe groot wordt deze reparatie?’ Met prikken zie je ook niet alles en vocht meet je maar enkele centimeters diep.”

Hulsen legt uit dat als je eenmaal begint aan een reparatie, je vaak niet meer terug kunt. “Zo heb ik met regelmaat pastareparaties uitgevoerd die beginnen met een verdacht plekje dat ik aantrof bij binnenschilderwerk. En uiteindelijk sta je dan in de winter buiten hele verstekken te bekisten. Toen ik hoorde van dit project, heb ik me dan ook meteen aangemeld. Ik zag er de potentie van in. Op deze manier kunnen we met zijn allen straks beter inzicht krijgen wat er zich in de ondergrond bevindt en meer gericht reparaties uitvoeren.”

Drie technieken

TNO bundelde bestaande kennis en informatie over een aantal mogelijke methoden. De deelnemende bedrijven en TNO beoordeelden deze methoden aan de hand van een aantal criteria: (arbo)veiligheid, toepasbaarheid, betaalbaarheid, snelheid, nauwkeurigheid, robuustheid en niet belastend voor het milieu. Aan de hand daarvan werd besloten verder onderzoek te verrichten op drie technieken:

• Radartechnologie
• Ultrasoon
• Trillingen

Ultrasone techniek

Inmiddels is dat vervolgonderzoek afgerond. De ultrasone techniek (geluidsgolven) blijkt veelbelovend te zijn. Om vast te kunnen stellen dat deze techniek op een goede en constante manier houtrot kan waarnemen, wordt deze methode verder onderzocht (valideren). Daarnaast gaat OnderhoudNL op zoek naar een leverancier die een dergelijk utrasoon apparaat zou willen en kunnen door-ontwikkelen tot een bruikbaar en betaalbaar instrument voor de bedrijfstak.

In het TNO-lab is hout onderzocht op houtrot en vocht met behulp van hyperspectrale meetapparatuur.

Praktijkervaring

Vanuit TNO is projectmanager Marc Souverein bij het onderzoek betrokken. Souverein: “Hout wordt tegenwoordig weer steeds meer toegepast in de bouw, niet alleen bij kozijnen en andere aftimmering, maar ook constructief en bouwkundig. Het opsporen van houtrot (degradatie) wordt daarmee nog belangrijker. Gezamenlijk met OnderhoudNL en haar partners hebben we in een aantal stappen van hypothese naar praktijk kunnen werken. Zo hebben we de partners mee kunnen nemen om ook de praktijkervaring en behoeften te kunnen bepalen en op welke techniek verder ingezet moet worden.”

CT-scanning

Parallel aan dit geslaagde onderzoek met OnderhoudNL en haar bijbehorende partners heeft TNO onderzoek gedaan naar CT-scanning in relatie tot dichtheid van het hout. Souverein: “Om de potentie van de ultrasone techniek te valideren zou CT-scanning zeer goed kunnen helpen. Zo komen we met z’n allen vooruit en wie weet kunnen we de vervolgstap uitvoeren met onze eigen CT-scanner bij onze toekomstige nieuwe faciliteiten gericht op hout & biobased bouwen.”

Edwin Meeuwsen is blij met de resultaten van het onderzoek: “Innoveren zorgt voor nieuwe marktmogelijkheden, motivatie onder de medewerkers, een sterke positie als werkgever en maakt bedrijven weerbaarder. Contactloos houtrot opsporen lijkt misschien nu nog ver weg, maar het onderzoek biedt potentie voor de toekomst.”

Parallel aan dit vervolgonderzoek met OnderhoudNL en haar bijbehorende partners heeft TNO onderzoek gedaan naar CT-scanning in relatie tot dichtheid van het hout.