Veilige steiger is gedeelde verantwoordelijkheid
Bij onderhoud- en schilderswerk aan de gevel is vrijwel altijd een steiger nodig. En hoewel er duidelijke richtlijnen zijn, zoals de Richtlijn Steigers, gaat het vaak niet goed. Denk aan: geen goede verankering aan de gevel, geen goede ondergrond, niet comfortabel staan en niet de juiste steiger voor de uit te voeren werkzaamheden. Dat is niet alleen een verantwoordelijkheid van de steigerbouwer; ook voor de opdrachtgever is hier een belangrijke taak weggelegd, legt Emile Bakkum van Scaffolding Training Europe (STE) uit.
Auteur: Harmen Weijer. Foto’s: Emile Bakkum
Diagonaalbuizen mogen maximaal 200 mm boven een knooppunt worden bevestigd. Hier is deze duidelijk hoger. Hierdoor kan er vervorming in de staanders optreden, waardoor staanders kunnen knikken en tot instorting van de steiger leiden.
Bakkum is niet alleen eigenaar van STE en van steigerbouwer PST; hij is ook externe inspecteur van steigers als een opdrachtgever daar om vraagt. In dat werk komt Bakkum allerlei steigers tegen en bij een heel aantal gevallen staan deze steigers niet veilig genoeg. “Mijn ervaring is dat bij de opdrachtgever, dus een hoofdaannemer of een vastgoedeigenaar, er onvoldoende kennis is van de Arbowet. Die wet eist onder andere dat de werkplek – in dit geval op hoogte – veilig moet zijn en dat de opdrachtgever daar voldoende kennis van moet hebben. En – heel belangrijk – de opdrachtgever moet zelf of laten inspecteren dat de steiger goed en veilig staat.”
Dat laatste gebeurt naar Bakkums smaak én ervaring veel te weinig of – als het al gebeurt – niet goed genoeg. “De steigerbouwer wordt ingeschakeld en zet de steigers neer. Wat ik vaak zie is dat die steigerbouwer ook de oplevering van de steiger zelf doet, inclusief inspectie. Bij kleinere steigers vooral bij woningbouw is daarbij veelal niemand van de opdrachtgevers aanwezig. De steigerbouwer laat de neergezette steiger aan de opdrachtgever zien door bijvoorbeeld foto’s of een filmpje te sturen. Dan moet je als opdrachtgever wel heel goed kijken en weten wat de eisen zijn. Want hij moet kunnen beoordelen of de steiger stabiel staat en goed verankerd is, en of die steiger geschikt is voor de werkzaamheden die er op worden gedaan.”
Dit is een voorbeeld van een ondeugdelijke verankering. In het midden van de foto zie je een draaikoppeling om twee buizen te verbindingen. Deze moet kunnen krachten kunnen opnemen in alle richtingen, wat hier niet het geval is.
Kennis is nodig
Deze steiger met steigergaas is slecht verankerd, want slechts op 2 punten terwijl hij op iedere slag verankerd moet worden. Ook is de drukverdeling onderaan de steiger niet goed gedaan.
Dat laatste lijkt enigszins cryptisch, maar Bakkum verduidelijkt dat aan de hand van een voorbeeld. “Het komt regelmatig voor dat een steiger wordt neergezet om gevelwerkzaamheden te doen, maar er wordt ook aan het dak gewerkt. Dat laatste vraagt echter weer om andere veiligheidsvoorzieningen, zoals een randbeveiliging en een veilige toevlucht. Daarom is het belangrijk dat vanuit de opdrachtgever heel duidelijk wordt aangegeven wat ze gedaan willen hebben. Je bestelt niet een steiger, maar je geeft aan wat er gedaan moet worden op die locatie. De specialist – de steigerbouwer – komt dan met de beste oplossing. En of die beste oplossing inderdaad ook is wat past en nodig is, vraagt weer kennis bij die opdrachtgever.”
Deze opdrachtgevers maar ook steigerbouwers, volgen daarom steeds vaker één- of meerdaagse trainingen en cursussen. “En altijd is de reactie van deelnemers: dat heb ik nooit geweten, en goed dat ik dat nu wel weet. Ze steken er altijd wat van op, ook van ervaren vakmannen.”
Deze steigers zijn overbelast, want ze zijn te zwaar beladen. Volgens de tabel hiernaast op pag 11 zouden dit steigers klasse 6 moeten zijn, die mogen bevoorraad worden. Je kunt daarvoor ook speciale bevoorradingssteigers gebruiken.
Aanpassing Richtlijn Steigers
Overigens wijst Bakkum op de Richtlijn Steigers, waar zowel steigerbouwers als opdrachtgevers mee werken en waarvan ze dus op de hoogte moeten zijn qua inhoud. “In de Richtlijn staat onder meer dat de steiger bevestigd moet worden aan de gevel, en dat je trekproeven moet uitvoeren om vast te stellen dat dit goed is gebeurd. Ook staat in de Richtlijn dat de hoogte-/breedte verhouding van de steiger bij vrijstaande steigers juist moet zijn. En wat dacht je van een veilige toegang tot de steiger. Dat is vooral het geval als de vakman naar een verdieping hoger of lager wil gaan. Dan staat er meestal een ladder in de steiger, maar een trap is veel veiliger en comfortabeler. En ja, die kost wel meer geld, maar het verdient zich ook terug. Even heen en weer gaat makkelijker op een trap, en dat is effectiever.”
De Richtlijn Steigers uit 2019 wordt op dit moment ook aangepast, vooral als het gaat om windbelasting. “Daarnaar zijn verschillende onderzoeken en testen op gedaan, en het blijkt dat de wind toch net anders werkt dan voorheen gedacht. En vergis je niet hoe belangrijk het is rekening te houden met de wind. Ik kom regelmatig netten en reclamezeiltjes tegen aan zo’n steiger. Maar weet dan dat als het stormt dat er 80 kg winddruk per m2 staat op de steiger. Dat betekent bij een simpel zeil van 4 m2 300 kg winddruk op de steiger. Ik zie ze regelmatig aan rolsteigers, die houdt het dan echt niet wanneer het hard waait.”
Het lijkt logisch, maar ook de ondergrond moet stevig genoeg zijn om de steiger te kunnen dragen.
Meer informatie: www.richtlijnsteigers.nl / www.svwoh.nl / www.vsbnetwerk.nl / www.trainingscaffolding.com
Wat kan niet en hoe kan het wel?
Hoewel de Richtlijn Steigers duidelijk is hoe steigers moeten worden opgebouwd, verankerd, neergezet en nog meer, blijkt de praktijk een stuk weerbarstiger. De foto’s lieten zien wat er – helaas – nog niet goed gaat, de illustraties hieronder laten zien hoe het wel zou kunnen op de juiste manier.
Verankering in het knooppunt
Anker op draaikoppeling
Onderstopping voetplaat
